هورمون ها و ویتامین ها چه تاثیری در مغز و اختلالات سلامتی دارد؟

تاثیر ویتامین ها و هورمون ها در مغز و اختلالات سلامتی

اثر ویتامین ها در مغز

وجود برخی از ویتامینها برای سوخت و ساز طبیعی مغز ضرورت دارد. ویتامین های گروهB مهم ترین ویتامین های لازم برای مغز هستند

کمبود ویتامین B1 مصرف گلوکز در مغز را به شدت کاهش میدهد و در بیماری بری بری که مربوط به کمبود شدید این ویتامین در بدن است

برخی از اختلالات عصبی و روانی مانند نارسایی در حافظه و تکلم،تشویش و افسردگی،بی دقتی و افزایش حساسیت در برابر درد،صدا و توهمات لامسه(پارستزی) دیده میشود که به نشگانگان”کورساکوف”شهرت دارد

کمبود ویتامین B3 باعث بیماری پلاگر میگردد که در آن نوعی جنون،هذیان،افسردگی و رفتار غیر منطقی،کند ذهنی،اضطراب و اختلال در حافظه ی کوتاه مدت ظاهر میشود

کمبود ویتامین B5 علاوه بر ایجاد اختلالات حرکتی و توهمات لامسه باعث کاهش ترشح هورمونهای بخش قشری غده ی فوق کلیه میشود و به طور مستقیم در پدیده های روانی اثر میگذارد

کمبود ویتامین B9 باعث خستگی،تحریک پذیری،کاهش سروتونین در مغز،کم خوابی و افسردگی خفیف میشود

کمبود ویتامین B12 موجب ازبین رفتن غلاف میلین اعصاب و اختلالات حسی و حرکتی میگردد

کمبود ویتامین C خستگی و کاعش توان عصبی و عضلانی را به همراه دارد

اثر هورمون ها در مغز

بیماری کرتینیسم مشهورترین حالت از عوارض مغزی است که بر اثر اختلالات هورمونی پدید می آید. این بیماری نتیجه کمبود هورمون تیروکسین در سالهای اولیه پس از تولد است که رشد و تمایز مغز کودک را کاهش می دهد و او را به طور برگشت ناپذیری دچار عقب ماندگی ذهنی می کند.

در افراد بالغ نیز کم کاری غده تیروئید با کاهش فعالیت عصبی و پر کاری آن با لرزش، عصبانیت و تحریک پذیری بیش از حد اعصاب همراه است. بسیاری از هورمونهای دیگر نیز چه در دوره های رشد و نمو و چه در دوره های بعد در کار کرد مغز اثر می گذارند.

فعالیت نورونهای ترشح کننده هورمونهای هیپوتالاموس تا حد زیادی تحت تأثیر چرخه های بازخوردی ناشی از مقدار هورمونها در خون تنظیم می شود؛

مثلا استروژن که یکی از هورمونهای تخمدان است با اثر خود در هیپوتالاموس و هیپوفیز، موجب افزایش ناگهانی ترشح هورمون لوتئینی (LH1) و در نتیجه تخمک گذاری می شود.

بررسی مقایسه ای مغز در دو جنس نر و ماده نشان می دهد که هورمونهای جنسی از جمله عواملی هستند که در دوره های رشدونمو مغز اثر می کنند و باعث تفاوتهایی در بعضی هسته های مغز در دو جنس و در گیرنده های غشایی نورونهای آنها می شوند.

این تفاوتها در سالهای اولیه پس از تولد ظاهر میشوند که نتیجه اثر هورمونهای متفاوت دو جنس در مغز هستند.

تستوسترون در جنس نر علاوه بر اثری که در رشد اندامهای تناسلی دارد در رشد و تمایز هیپوتالاموس نیز نقش دارد و باعث بروز رفتار جنسی تر می شود.

تستوسترون در صورتی این تأثیرات درازمدت را خواهد داشت که در دوره های حساس سه تا چهار ماهگی در جنین انسان اثر کند.

بررسیهایی که بر روی جانوران شده است نشان داده اند که تستوسترون پس از ورود به نورونی استرادیول که از نظر شیمیایی به آن شبیه است تبدیل می شود و اگر از این تبدیل جلوگیری شود اثر سازمان دهی تستوسترون از بین می رود.

علت آنکه در جنس ماده استرادیول باعث تمایز جنس نر نمی شود وجود پروتئینهایی در خون جنین ماده است که با استروژن پیوند می یابد و مانع خارج شدن آن از جریان خون و ورود آن به نورونها می شود؛

در حالی که در جنس نر تستوسترون به نورونها وارد می شود. تزریق مقدار بسیار زیاد استرادیول که اثر آن از ظرفیت نگاهداری این ماده در خون بیشتر باشد باعث ورود این هورمون به یاخته ها و تمایز موجود در جهت جنسیت نر می گردد.

به نظر می رسد که اثر استرادیول در دوره جنینی در نورونها به انتقال دهنده دوپامین مربوط باشد؛

زیرا اثر دادن داروهایی که مانع عمل سیناپسهای دوپامینرژیک می شوند، در دوره جنینی، باعث کاهش برگشت ناپذیر توانایی جنسی نرینه می شود.

هورمونهای جنسی از نظر تشریحی نیز تأثیراتی را در مغز برجا می گذارند. در جنس نر، نیمکره راست به طورمیانگین نسبت به نیمکره چپ نورونهای بیشتری دارد و در جنس ماده عکس آن دیده میشود.

در هنگام بلوغ و پس از آن نیز هورمونهای جنسی با اثر در مغز تأثیر زیادی در رفتار جنسی دارد و حذف هورمونهای جنسی، رفتارهای تناسلی را از بین میبرد یا کاهش میدهد.

هورمونهای جنسی نر با اثر در مغز در تشدید رفتارهای پرخاشگرانه نیز نقش دارد. هورمونهای غدد فوق کلیه از دیگر هورمونهای مؤثر در مغز هستند.

بخش مرکزی این غدد منشأ عصبی دارد و هورمونهای آن مشابه انتقال دهنده های عصبی سمپاتیک و اثر آنها تقویت اعمال ناشی از تحریک سمپاتیک است.

هورمونهای بخش قشری غدد فوق کلیه نیز در دستگاه عصبی اثر می گذارند.

ترشح کورتیزول” که مهم ترین این هورمونهاست در حالات اضطراب و تنشهای عصبی افزایش می یابد.

حافظه کوتاه مدت

فیزیولوژی اعصاب و غدد درون ریز/دکترسید علی حائری روحانی