کتاب خواص آیات قرآن تا چه حد معتبر می باشد؟
آیا کتاب خواص آیات قرآن کریم تألیف آیت الله محمد تقی بن محمد باقر نجفی تا چه حد معتبر می باشد؟
پاسخ:
در پاسخ به پرسش فوق، ابتداءاً از باب مقدمه یادآور می شویم که:
قرآن کریم برای شفای دردهای درونی و بیماری های قلب، یعنی جهل و رذایل اخلاقی، از سوی شافی مطلق، خدای سبحان، نازل شده است: وَ نُنزَِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ(۱) وَ شِفَاءٌ لِّمَا فیِ الصُّدُور.(۲)
اگر قرآن ذاتاً شفابخش است، هرگز مرضی در آن راه نمی یابد و هرگاه شخصی به قرآن مراجعه نماید بدون شفا و درمان باز نمی گردد. خدای سبحان درباره ی قرآن نمی فرماید که قرآن، داروست بلکه می گوید او شفاست و اثر شفابخش آن قطعی است و هر کس به محضر قرآن بیاید و آن را بفهمد و بپذیرد و عمل کند، به طور قطع مرض های درونیش از بین می رود.(۳)
با حفظ این مقدمه باید گفت: کتاب «خواص آیات قرآن» نوشته محمد تقی بن محمد باقر نجفی از کتاب هایی است که در مورد خاصیت سوره ها و آیات قرآن با نقل روایاتی در این زمینه تألیف شده است. استفاده از سوره ها و آیات قرآن بدون شک و تردید منجر به آثار و پیامدهایی است که از جمله شفای جسم و جان انسان است و این مطلب در روایات زیادی آمده است و قطعاً عمل به این روایات منجر به نتایجی هم شده است ولی باید در نقل روایات باید قواعد آن را رعایت کرد.
این کتاب گذشته از محاسنی که دارد ایرادهای اساسی هم دارد که آن را از اعتبار ساقط می کند. از جمله:
۱. بررسی هر روایت دو جنبه دارد: الف) جنبه سندی، ب) جنبه دلالتی.
اگر هر کدام از اینها در حدیثی نباشد آن حدیث از اعتبار ساقط است مهمترین اشکالی که بر این کتاب است این است که هیچ یک از روایات، سندشان ذکر نشده و حتی اشاره به هیچ فردی از سلسله سند نشده است و این نقص بزرگی است که بسیاری از کتاب های امروزی که در مورد خاصیت آیات قرآن نوشته شده است، از آن چشم پوشی کرده اند.
۲. هر حدیثی که در کتاب های معتبر مانند: اصول کافی، وسائل الشیعه و… نقل شده است باید افراد سلسله سند از حیث مورد اعتماد بودن مورد بررسی قرار بگیرد تا احادیث از نظر قوت و ضعف ارزیابی شود و صحیح و ضعیف بودن آن مشخص شود با توجه به این که سلسله اسناد در این کتاب ذکر نشده لذا احادیث صحیح و ضعیف و غیر قابل اعتماد قابل تفکیک نیست و شاید دلیل نیاوردن اسناد روایات توسط مؤلف ضعیف بودن این گونه روایات است.
۳. ایراد اساسی دیگر این کتاب عدم ذکر منابع احادیث در آن است در هیچ یک از احادیث، هیچ منبعی از کتب شیعه و سنی ذکر نشده نه در صفحات آن و نه در آخر کتاب که حداقل مآخذ و منابع مورد استفاده شده به طور کلی هم به آن اشاره نشده است. و کتابی که منابع نداشته باشد معتبر نیست.
۴. ناشر کتاب در ابتدا کتاب را چنین توصیف می کند: «بهترین کتاب جهت رفع پریشانی و دفع گرفتاری و علاج بیماری ها با دستورات و ختومات قرآنی است».(۴) این جمله اغراق آمیز و توصیف مبالغه آمیز کتاب است و بهترین کتاب برای رفع ناملایمات خود قرآن است إِنَّ هَذَا الْقُرْءَانَ یهَْدِی لِلَّتیِ هِیَ أَقْوَمُ.(۵)
۵. مؤلف کتاب در مقدمه، کتاب خود را چنین توصیف می کند: «کلیه مطالب آن را مطابق با دستورات اهل ذکر و عرفان نقل و کلیه مطالب آن و دستوراتش را مطابق با قانون شرع و صحیح است»(۶) در کتابی که ایرادهای حدیثی که بالا ذکر شد دارد نمی توان با ضرس قاطع کلیه مطالب و دستوراتش را مطابق با قانون شرع و صحیح دانست.
۶. مؤلف در انتهای کتاب با ذکر «فائده» دلیل عدم نقل از کتب معتبره را چنین بیان می کند: «فائده: آنچه در خواص سوره های مبارکه و آیات بینات فرقانی مذکور شد از تفاسیر و کتب معتبره نقل شده به جهت آن که مطالب طولانی نشود مدارک دستورات را ذکر نکردیم شما برادر عزیز باید بر این نوشته اعتماد نمایید و هیچگونه احتیاج به تحقیق و تصحیح ندارد آن چه درباره هر سوره و یا هر آیه ذکر شده است کاملا قابل اعتماد است».(۷) مؤلف دلیل عدم نقل را طولانی شدن مطالب و زیاد شدن حجم کتاب خود بیان می کند که این دلیل قانع کننده ای نیست. ایشان طوری در مورد کتاب خود مطالبی را بیان می کنند که جای هیچگونه اظهار نظری برای کسی و یا اشکالی که به ضعیف بودن حدیث دارد نمی ماند در حالی که ما در معتبرترین کتب روایی مانند کتب اربعه (کافی، من لایحضره الفقیه، الاستبصار، التهذیب) چنین قاطعانه نمی توانیم حرف بزنیم.
۷. شکی نیست که قرآن شفا دهنده جسم و روح انسان هاست و بعضی از سوره ها طبق روایات معتبر خاصیت شفا بخشی دارند مثلاً «سوره مبارکه حمد که برترین سوره قرآنی و عصاره معارف آن است، در روایات ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ سوره شفابخش نام گرفته است: «فاتحه الکتاب شفاء من کل داء»(۸) یعنی: فاتحه الکتاب شفای هر دردی است. «من لم یبرأه الحمد لم یبرأه شئ»(۹) یعنی: کسی را که سوره حمد او را درمان نکند چیز دیگری او را درمان نمی کند. گرچه تلاوت سوره حمد شفابخش بیماری های تن نیز هست و در این امرِ مجرّب، هیچ تردیدی نیست، امّا مهم، بیماری های جان است که قرآن کریم عهده دار درمان آنهاست».(۱۰)
مؤلف در خواص سوره حمد روایاتی را آورده است مثلاً برای درمان بی خردی، «کسی سوره حمد را به مشک و زعفران در ظرفی آبگینه با نیت خالص و توجه به خدا و معنای آن را بنویسد و آن را به گلاب بشوید اگر ابلهی و بی خردی داشته باشد یا قوت حافظه او ضعیف باشد هفت روز متوالی از آن گلاب بخورد ابلهی از او زایل شود و حافظه او قوی گردد».(۱۱) و در آخر کتاب تأکید کرده که «شما اگر با اخلاص کامل به این دستورات عمل کنید مقصود شما حاصل خواهد شد و در آن متردد نباشید که اگر تردد به خواطر شما رسد آن مقصود حاصل نمی شود و این به تجربه معلوم شده است».(۱۲)
این گونه فرمایشات گرچه بعضی را مشغول به خود می کند ولی مرض جهل و بی خردی مرضی قلبی است که باید به طور ریشه ای از روح انسان به واسطه علم و عمل برطرف شود.
۸. ایشان در صورت عدم عمل به این روایات و بد بین بودن به روایات این کتاب را موجب فساد و ویرانی می داند مؤلف در پایان کتاب چنین می نویسد: «در بعض آیات، خواص آن باعث ویرانی و فساد حال دیگران است از این اعمال ضرر به اهل اسلام می رسد».(۱۳) در حالی که این مطلب مخالف صریح قرآن می باشد و چیزی که موجب فساد و ویرانی است بی تقوایی و شهوت پرستی است نه اینکه روایات ضعیف و بی سند را عمل کنیم.
پاورقی:
۱. إسراء : ۸۲. ترجمه: و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى کنیم.
۲. یونس : ۵۷. ترجمه: درمانى براى آنچه در سینه هاست.
۳. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۲۶۳.
۴. نجفی، محمد تقی بن محمدباقر، خواص الآیات قرآن کریم، تهیه و تنظیم: علی فلسفی، تهران، انتشارات اسماء، چاپ اول، ۱۳۸۳ش، ص۳.
۵. اسراء : ۹. ترجمه: این قرآن، به راهى که استوارترین راه هاست، هدایت مى کند.
۶. خواص الآیات قرآن کریم، همان، ص۵.
۷. همان، ص۲۳۷.
۸. طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۸۷.
۹. عروسى حویزى عبد على بن جمعه، نورالثقلین، قم ، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴.
۱۰. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۲۶۳.
۱۱. خواص الآیات قرآن کریم، همان، ص۱۳.
۱۲. همان، ص۲۳۷.
۱۳. همان، ص۲۳۷. خواص آیات
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
