آیا در روایات ستارگان سهیل و زهره مسخ شده اند؟
آیا در روایات ستارگان سهیل و زهره مسخ شده اند؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت:
از امام هفتم ـ علیه السّلام ـ روایت شده که فرمود: مسخ شده ها سیزده چیز می باشند:
۱. فیل ۲. خرس ۳. خرگوش ۴. عقرب ۵. سوسمار ۶. عنکبوت ۷. کرم سیاه ۸. مارماهی ۹. شبکور و خفاش ۱۰. بوزینه (میمون) ۱۱. خوک ۱۲. زهره(ناهید) ۱۳. سهیل.
سؤال شد: ای پسر رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ راز مسخ شدن این ها چه می باشد؟
امام فرمود:
امّا راز مسخ شدن فیل به خاطر آن است که فیل مرد سرکش و هرزه کاری بود و هیچ تر و خشکی را رها نمی کرد.(یعنی دست به هر جنایتی می زد.)
امّا سهیل، راز مسخ شدنش به خاطر آن است که سهیل مرد باج گیری بود.
امّا راز مسخ شدن زهره به خاطر آن است که او زنی بود که ناهید نامیده می شد و مردم در مورد او می گویند: به واسطه او هاروت و ماروت به فتنه افتادند.
مسخ به معنای برگرداندن صورتی به صورت زشت تر، دگرگون ساختن، تغییر قیافه دادن، به ترکیب جلوه دادن و زشت کردن می باشد.(۱) در مورد این که چه چیزهایی مسخ شده اند و چرا مسخ شده اند و چگونه و به چه شکلی مسخ شده اند، مطالب زیادی گفته و در قرآن شریف و سنّت نیز به این موضوع پرداخته شده است. قرآن به داستان بنی اسرائیل اشاره می کند و می فرماید:«به راستی کسانی از شما (بنی اسرائیل) را ـ که در روز شنبه [از فرمان خدا] تجاوز کردند ـ به خوبی شناختید. پس بدیشان گفتیم: بوزینگانی رانده شده باشید.»(۲) در جای دیگر می فرماید:«… کسانی که خدا لعنتشان کرده و بر آنان خشم گرفته و از آنان بوزینگان و خوکان قرار داد.»(۳) ماجرای مسخ شدن گروهی از یهودیان لجوج به صورت بوزینه در سوره اعراف(۴) نیز آمده است. در روایتی از پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ وارد شده است که فرمودند:«خداوند هفتصد امّت را در تاریخ به خاطر کفرشان تغییر چهره داده و به سیزده نوع حیوان تبدیل شده اند.»(۵) در قیامت نیز دامنه مسخ، بسیار گسترده است.
در قیامت با توجّه به خصوصیات روحی مردم به ده گروه محشور می شوند:
۱. شایعه سازان به صورت میمون.
۲. حرام خواران به صورت خوک .
۳. ربا خواران واژگونه.
۴. قاضی ناحق، کور.
۵. خودخواهان مغرور، کر و لال.
۶. عالم بی عمل در حال جویدن زبان خود.
۷. همسایه آزار، دست و پا بریده.
۸. خبر چین، آویخته با شاخه های آتش.
۹. عیاشان، بد بوتر از مردار.
۱۰. مستکبران، در پوششی از آتش.(۶)
به هر تقدیر مسخ چهره، یکی از عذاب های الهی است. بنی اسرائیل وقتی بعد از نزول مائده آسمانی کفر ورزیدند به شکل بوزینه و خوک درآمدند.(۷) در مورد چگونگی مسخ شدن نیز اختلاف نظر وجود دارد. آن چه به حق نزدیکتر است، این است که مراد از مسخ، همان مسخ صوری و ظاهری است نه مسخ معنوی.
یعنی متجاوزان و کافران حقیقتاً به بوزینه تبدیل شدند و تبدیل می شوند. یعنی تبدیل به«انسان بوزینه» می شوند.(۸) عذاب و ذلت در این است که فردی از انسان در عین حال که انسان است و از نیروی عقل و نور فطرت انسانی برخوردار است، بر اثر سیر در باطل و حرکت به سوی حیات حیوانی، صفت و خویی بگیرد و«انسان بوزینه و بوزینه انسان» بشود. از ظاهر آیات و روایات نیز چنین بدست می آید. بنی اسرائیل به چنین عذاب ذلّت بار و خوارکننده ای مبتلا شدند و به عنوان نمادی معرفی گشته اند. شاید راز مسخ شدن انسان به صورت «انسان بوزینه و بوزینه انسان» این باشد که انسان حیله گر مکّار، پیوسته جانش را به سوی بوزینگی هدایت می کند.(۹)
آن چه در مورد سؤال قابل بیان است، این است که: از مجموع آیات و روایات و نظریه ها و تفسیرها چنین نتیجه می شود که مسخ به این معنا در ارتباط با انسان مطرح است و نام زهره و یا سهیل هم که در روایات بدان اشاره شد، مراد نام انسان و حیوان است. در روایت ها از شیخ صدوق نقل شده که فرمود:«سهیلُ و الزهرهُ دابّتانِ مِنْ دوابِّ البحر.»(۱۰) یعنی سهیل و زهره دو حیوان دریایی هستند.
در علل الشرائع آمده:«و امّا سهیل فکان عشارا بالیمین و اما الزهره فکانت امرأه نصرانیه و کانت لبعض ملوک بنی اسرائیل و هی التی فتن بها هاروت و ماروت و کان اسمها ناهیل و الناس یقولون: ناهید.»
اما (مسخ شدن) سهیل (به خاطر آن است که) او مرد باج گیری بود و اما(مسخ شدن) زهره(به خاطر آن است که) او زن نصرانی بود(که اختصاص) به بعضی ملوک بنی اسرائیل داشت و او کسی است که به وسیله ی او هاروت و ماروت فتنه انگیزی کردند. اسم او ناهیل بود و مردم او را ناهید می نامیدند. در جای دیگر آمده است:«… و اما سهیل فکان رجلاً عشارا صاحب یکاسی فمسخه الله عزّوجلّ سهیلاً و امّا الزهره فکانت امرأه فتنت هاروت و ماروت فمسخها الله عزّوجلّ زهره» و اما (مسخ شدن) سهیل(به خاطر آن است که) او مرد باج گیر (و) صاحب جنس در معاملات بود پس خدای عزّوجلّ او را به صورت سهیل مسخ کرد. اما زهره، او زنی است که هاروت و ماروت را به فتنه انداخت. پس خدای عزّوجلّ او را زهره مسخ کرد.
در مستدرک الوسایل آمده: «… و امّا السهیل فمسخ، لاَنّه کان رجلاً عشارا، فمرّ به عابد من عباد ذلک الزمان، فقال العشار: دلنی علی اسم الله الذی یمشی به علی وجه الماء، و یصعد به الی السماء، فدله علی ذلک، فقال العشار: قد ینبغی لمن عرف هذا الاسم ان لا یکون فی الارض،بل یصعد به الی السماء، فمسخه الله و جعله آیه للعالمین و اما الزهره فمسخت، لانها هی المرأه التی فتنت هاروت و ماروت الملکین.»(۱۱) و امّا (راز مسخ شدن) سهیل(به خاطر آن بود که) او مرد باج گریری بود. پس عابدی از عابدان آن عصر بر وی گذر کرد. سهیل گفت: نام خدا را به من بیاموزد(که خداوند به واسطه ی آن نام انسان) را بر روی آب عبور می دهد و به سوی آسمان بالا می برد. پس عابد به او آموخت. پس عشار(کبر ورزید) گفت: برای کسی که این نام را آموخت شایسته نیست در زمین بماند بلکه سزاوار صعود به آسمان است. پس خدا او را مسخ کرد و نشانه و عبرت برای عالمیان قرار داد. اما زهره: پس مسخ شد و راز مسخ شدنش آن است که او زنی است که هاروت و ماروت، این دو ملک را به فتنه انداخت.
بنابراین از مجموع بحث ها بدست می آید که ستارگانی چون زحیل و زهره مسخ نشده اند. آن چه در روایات به آن اشاره شده همان زهره و سهیل به نام حیوان دریایی یا انسانی که به خاطر تمرد مسخ شده و به صورت انسان حیوان در آمده اند و این تشابه اسمی نباید ما را به اشتباه بیندازد. بلی زهره و سهیل هم دو ستاره از ستارگان آسمانی هستند ولی مسخ نشده اند و روایات هم در مورد مسخ این دو ستاره سخنی به میان نیاورده اند.
سهیل و زهره مورد نظر روایت همان مرد و زن هرزه و متمردی بودند که به عذاب الهی از نوع مسخ شدن و چهره های انسانی ـ حیوانی به خود گرفتن مبتلا شدند.
پاورقی:
۱. معین، محمّد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ هشتم، ۱۳۷۱، ص۴۱۰۷.
۲. بقره:۶۶.
۳. مائده:۶۱.
۴. اعراف:۱۶۴ـ۱۶۷.
۵. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۴، ص۷۸۷. تقسیم نور، ج۱، ص۱۵۷.
۶. قرائتی، محسن، تفسیر نور، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ پنجم، ۱۳۷۶، ج۱، ص۱۵۸.
۷. همان.
۸. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، چاپ اوّل، ۱۳۸۲، ج۵، ص۱۳۳.
۹. همان.
۱۰. حر عاملی، وسایل الشیعه، همان.
۱۱. مستدرک الوسایل، ج۱۶، ص ۱۶۸، باب دوم، ح۳.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
