تفسیر در لغت و اصطلاح به چه معنا است؟
تفسیر در لغت و اصطلاح به چه معنا است؟ و تعریف محمد عبدالعظیم زرقانی از تفسیر چیست؟
تفسیر -مصدر باب تفعیل- از ماده «فسر»، جمع آن «تفاسیر» در لغت، به معنای روشن کردن و توضیح دادن مطلب و کشف نمودن آمده است.[۱]
برخی نیز گفته‌اند: تفسیر، روشن کردن و کشف نمودن مراد و مقصود از لفظ مشکل است.[۲]
در اصطلاح؛ تعریف‌های گوناگونی از علم تفسیر، ارائه شده است، از جمله تعریف زرقانی در مناهل العرفان که گفته است:
«علم یبحث فیه عن القرآن من حیث دلالته على مراد اللّه تعالى بقدر الطّاقه البشریه»
تفسیر، علمی است که در آن به قدر توان بشرى از احوال قرآن از آن جهت که بر مراد خداوند متعال دلالت دارد، بحث مىشود.[۳]
ضرورت تفسیر
بایستگی تفسیر به ضرورت شناخت قرآن بازمی گردد.
قرآن را باید شناخت و در زوایای آن کند و کاو کرد تا به ژرفا و درونمایه‌اش راه یافت و از رهنمودهایش پند گرفت.
این تاب آسمانی در اهمیت تدبر و اندیشیدن در آیاتش سخن گفته است و مسلمانان را به مطالعه و تفکر در کلامش تشویق کرده است.
در جایی می‌فرماید: کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَ‌کٌ لِّیَدَّبَّرُ‌وا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ
(ترجمه: [این] کتابى مبارک است که آن را به سوى تو نازل کرده‌ایم تا در [باره] آیات آن بیندیشند، و خردمندان پند گیرند.)[ ص–۲۹]
از سوی دیگر، درست است که قرآن به زبان مردم نازل شده و کتابی مبین و آشکار است، اما به پیامبر گرامی دستور داده تا قرآن را شرح و توضیح دهد
وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُ‌ونَ
(ترجمه: و این قرآن را به سوى تو فرود آوردیم، تا براى مردم آنچه را به سوى ایشان نازل شده است توضیح دهى، و امید که آنان بیندیشند.)[ نحل–۴۴]
زیرا فهمیدن ظاهر معانی غیر از تفسیر است.
هر کس عربی را به خوبی بداند، ظاهر معانی را در می‌یابد، اما به ژرفای آن جز با تلاش و کوشش و در اختیار داشتن ابزار و دانش‌های لازم نمی‌رسد.
گذشته از این، اگر کسی با دقت به مطالب قرآن توجه نماید درمی یابد که قرآن ویژگی هایی مخصوص به خود دارد که ضرورت تفسیر را در هر عصر و زمانی ایجاب می‌کند
__________________
[۱]. بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، مترجم: مهیار، رضا، واژه «فسر»، ص ۲۴۴، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.
[۲]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۵، ص ۵۵، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
[۳]. الزرقانى، محمد عبد العظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۴۷۱، دار احیاء التراث العربى، بىجا، بىتا.
بسیار عالیست خومیشه که سایت اهل سنت والجماعت را برایم بگوید