آیا اختیار و قدرت انتخاب برای انسان وجود دارد؟ مثلاً خداوند میدانست که ابن ملجم حضرت علی را به شهادت میرساند؟ پس ابن ملجم قدرت انتخاب ندارد؟

مسئله جبر و اختیار انسان یکی از قدیمیترین مسائلی است که همیشه در حوزه اندیشه بشری و در دین اسلام مطرح بوده و مسلمانان را به سه فرقه تقسیم نموده است.

سؤال شما پرسش کسانی است که قائل به جبر بودهاند. آنها میگفتند: خداوند از ازل از آنچه واقع میشود و آنچه واقع نمیشود، آگاه است و هیچ حادثهای از علم الهی پنهان نیست و خداوند از ازل میدانست که ابن ملجم (لعنت الله علیه) حضرت علی را میکشد، پس اگر ابن ملجم امام علی را نکشد، باعث میشود که خدا جاهل باشد و علمش صحیح نباشد و چون جهل خدا بی معنا است، پس حتماً ابن ملجم حضرت علی را میکشد، پس ابن ملجم اختیاری ندارد.

می خوردن من حق از ازل میدانست

گر می نخورم علم خدا جهل بود

اما این سخن به هیچ عنوان صحیح نیست چرا که:

ما نیز قبول داریم که خداوند عالم به همه چیز و همه کس هست، ولی مطلب مهم این است که علم خدا در مورد انسان به این نحو است که ابن ملجم با اختیار خود و بدون هیچ گونه جبری اقدام به این کار میکند، یعنی علم ازلی خداوند به انجام کارها با اختیار انسانها تعلق گرفته است؛ خداوند در ازل میداند که هر انسانی با علم و اختیار خود، عمل خیر یا شری انجام میدهد. شاهد مطلب این که انسان گاهی که عزم میکند کاری را انجام دهد و به دنبال آن میرود، ولی ناگهان آن را رها میکند. این خود دلیل محکمی بر اختیار است.

این که گویی این کنم یا آن کنم

خود دلیل اختیار است ای صنم

آن وقتی به خود نگاه میکند، مییابد که مختار است. عابدهایی بودهاند که عمری را در عبادت خدا سپری کردهاند، ولی عاقبت به دامان اهریمن نقش گرفتار شدهاند و بالعکس کافران و یا ناپاکانی بودهاند که ناگهان از منجلاب گناه بر عرش طاعت الهی و بندگی گام نهادهاند. اینها همه دلیل بر اختیار است.

آیا اگر اراده کنید سر گوسفندی را از بدن جدا کنید، در درون خود مییابید که میتوانید این کار را رها کنید؟ یقیناً جواب مثبت است و این خود دلیلی بر اختیار است. برای اطلاع بیشتر میتوانید به کتب زیر مراجعه نمایید:

۱ – عدل الهی، استاد مرتضی مطهری.

۲ – انسان و سرنوشت، استاد شهید مطهری.

مطالب مشابه:

چه دلایلی وجود دارد که کار حضرت علی در شب لیله المبیت جز فداکاری و شهادت طلبی نبوده است؟
چرا حضرت علی(ع) به فرزندانش وصیت نکرد که بعد از شهادتش ابن ملجم را به قتل برساند؟
شهادت حضرت علی علیه السلام
آیا قبل از شهادت حضرت علی (ع) شب قدر وجود داشت
آیا شهادت به ولایت حضرت علی((علیه السلام)) در اذان و اقامه جایز است؟
اقوال مختلفی در مورد شهادت حضرت علی(ع) هست؛ کدام صحیح است؟