چه فرقی بین اب و والد است؟ آزر پدر حضرت ابراهیم (ع) بود یا عموی ایشان

چه فرقی بین اب و والد است؟ آیا آزر پدر حضرت ابراهیم بود، یا عمو؟ آیا اب در آیه ۷۴ انعام به معنای پدر است یا عمر؟

واژه اب با واژه ولد در لغت عرب فرق روشنی دارد.

واژه نخست، در غیر پدر حقیقی مانند جدّ مادری، عمو، مربی، معلم و کسانی که برای تربیت انسان زحمت کشیده اند نیز گفته میشود،(۱)

در حالی که کلمه والد فقط در پدر حقیقی به کار رفته است.(۲)

براین اساس واژه اب معنای عام داشته و والد معنای خاص دارد.

در آیه ۱۳۳ بقره واژه اب در عمو اطلاق شده است: قالوا نعبد الهک و اله آبائک ابراهیم و اسماعیل و اسحاق الهاً واحداً و نحن له مسلمون(۳)

فرزندان یعقوب گفتند: خدای تو و خدای پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را که خدای یکتا است میپرستیم و ما همگی تسلیم او می باشیم.

در این جا فرزندان یعقوب، اسماعیل را نیز جزو پدران خود خوانده اند، در حالی که عموی آنان بود.(۴)

متکلمان و قرآن پژوهان در این که آزر پدر حضرت ابراهیم است، اختلاف نظر دارند.(۵)

برخی از مفسران و دانشمندان اهل سنت با بهره گیری از آیه واذ قال ابراهیم لأبیه آزر…(۶)

گفته اند آزر پدر حضرت ابراهیم بوده است. البته برخی دیگر از عالمان اهل سنت مانند آلوسی(۷) و طبری باور دارند که آزر پدر ابراهیم نبوده است.(۸)

مفسران و دانشمندان شیعه باور دارند که آزر پدر حضرت ابراهیم(ع) نبوده بعضی او را پدر مادر، و بسیاری او را عموی ابراهیم دانسته اند.(۹)

دانشمندان شیعی برای اثبات مدعای خود به دلائل متعدد استدلال نموده اند که به دو تا از آنها اشاره میشود:

أ) در هیچ یک از منابع تاریخی اسم پدر ابراهیم آزر گفته نشده است.

بیشتر مورخان نام پدر ابراهیم(ع) را تارخ(۱۰)، پسر ناخور، پسر ساروع، پسر اغوا، پسر فالع، پسر شالح، پسر قیتان ذکر کرده اند.(۱۱)

در کتب عهدین نیز همین نام آمده است.

ب) از برخی روایات استفاده میشود که اجداد پیامبران از صلب پاک هستند، چنان که پیامبر(ص) فرمود:

همواره خداوند مرا از صلب پدران پاک به رحم مادران پاک منتقل میساخت و هرگز مرا به آلودگیهای دوران جاهلیت آلوده نساخت.(۱۲)

شک نیست که روشن ترین آلودگی بت پرستی و شرک است.

اگر چنین است، چگونه آزر که طبق آیه ۷۴ انعام بتپرست بوده پدر حضرت ابراهیم(ع) است؟!

بر این اساس باید گفت: در آیه ۷۴ انعام که از آزر به عنوان اب یاد شده به معنای پدر واقعی حضرت ابراهیم نیست، بلکه مقصود از آن عمو یا جدّ مادری و یا معلم میباشد.

تمام تعبیرهای قرآن در مورد آزر، واژه اب است نه والد بنابراین بعید نیست که مراد از اب در این موارد، سرپرست باشد، مانند عمو و دایی.(۱۳)

__________________________________

پی نوشت ها: زندگی‌نامه

۱ – تفسیر نمونه، ج۵ ص ۳۰۳؛ منشور جاوید، ج۱۱، ص ۲۲۰٫

۲ – منشور جاوید، ج۱۱، ص ۲۲۰٫

۳ – همان.

۴ – همان؛ تفسیر نمونه، ج۵، ص ۳۰۵٫

۵ – مجمع البیان، ج۴، ص ۸۹، دانشنامه قرآن، ج۱، ص ۳۳، ترجمه المیزان، ج۷، ص ۲۵۵ به بعد.

۶ – تفسیر نمونه، ج۵، ص ۳۰۳٫

۷ – تفسیر روح المعانی، ج۷، ص ۱۶۹٫

۸ – جامعالبیان، ج۷، ص ۱۵۸٫

۹ – تفسیر نمونه، ج ۵، ص ۳۰۳٫

۱۰ – تفسیر نمونه، ج۵، ص ۳۰۳؛ سیره ابن هشام، ج۱، ص ۳؛تایخ طبری، ج۱، ص ۳۴۶٫

۱۱ – دایره المعارف تشیع، ج۱، ص ۲۶۴؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ص ۴۹۸٫

۱۲ – تفسیر نمونه، ج ۵، ص ۳۰۵٫

۱۳ – منشور جاوید، ج۱۱، ص ۲۲۰؛ ترجمه المیزان ،ج۷، ص ۲۶۰٫