راز جاودانگی شریعت اسلام در چیست؟
راز جاودانگی شریعت اسلام در چیست؟
راز جاودانگی شریعت اسلام در دو چیز نهفته است:
الف ـ شریعت اسلام، برای تأمین نیاز طبیعی و فطری بشر به هدایت الهی، کاملترین برنامه را ارائه کرده است، به گونه ای که بهتر و کاملتر از آن قابل تصور نیست.
ب ـ در قلمرو احکام عملی نیز یک رشته اصول و کلیات جامع و ثابت را بیان نموده که میتواند پاسخگوی نیازهای جدید و متنوّع بشر باشد. گواه روشن این امر آن است که فقهای اسلام (بویژه شیعه) در طی چهارده قرن توانسته اند به تمام نیازهای جوامع اسلامی در زمینه احکام عملی پاسخ گویند، و تاکنون موردی پیش نمایده است که فقه اسلامی از پاسخ گفتن به آن ناتوان باشد.
امور زیر در تحقق این هدف مفید و مؤثر بوده اند:
۱ـ حجیّت عقل: اعتبار و حجیت عقل در مواردی که صلاحیت قضاوت و داوری دارد، یک از طرق استنباط وظایف بشر در طول زندگی است.
۲ـ رعایت اهمّ در موارد تزاحم با مهمّ: میدانیم که احکام اسلام، ناشی از یک رشته ملاکات واقعی و مصالح و مفاسد ذاتی (یا عارضی) در اشیاست که برخی از آنها را عقل به دست میآورد و برخی دیگر را شرع بیان میکند. با شناخت این ملاکات، طبعاً فقیه میتواند در موارد تزاحم آنها، اهم را بر مهم ترجیح داده و مشکل را حل کند.
۳ـ فتح باب اجتهاد: گشوده بودن باب اجتهاد به روی امت اسلامی ـ که از افتخارات و امتیازات تشیع است خود از عوامل تضمین کننده خاتمیت آیین اسلام است، زیرا در پرتو اجتها زنده و مستمر، حکم مسائل و حوادث جدید همواره از قواعد کلی اسلامی استنباط میشود.
۴ـ احکام ثانویه: در شریعت اسلام علاوه بر احکام اولیه، یک رشته احکام ثانویه وجود دارد که میتواند بسیاری از مشکلات را حل کند. فیالمثل، در جایی که تطبیق حکمی بر موردی، مایه عسر و حرج یا زیان و ضرر افرادی گردد (با توجه به شرایطی که در فقه بیان شده است) اصولی چون قاعده نفی حرج یا لا ضرار میتواند به توانایی شریعت در شکستن بن بست ها و رفع تنگناها کمک نماید. قرآن کریم میفرماید: «وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ» حج/۷۸٫ رسول گرامی نیز اعلام میدارد: «لا ضَرَر وَ لا ضِرار». باید گفت مکتبی که این دو قاعده و نظائر آن را دارد، هیچگاه پیروان آن در زندگی به بنبست کشیده نخواهند شد.
جاودانگی شریعت
