«اعتدال» در اسلام چه جایگاهی دارد؟
«اعتدال» اصلی است که بر تمام تعلیمات اسلامیحاکم است اعتدال در عقیده (یعنی نه غلوّ و نه شرک، نه جبر و نه تفویض، نه تشبیه و نه تعطیل هیچکدام در عقاید اسلامی راه ندارد) اعتدال در برنامههای اجتماعی، نه تنها توجه به جهان ماده (همچون یهود) و نه تنها توجه به مسائل روحی و رهبانیت وکناره گیری از اجتماع (بسان نصاری)، اعتدال در شیوههای اخلاقی، اعتدال در عبادت، اعتدال در اقتصاد که نه به طرف سرمایهداری که انباشته شدن ثروت را به هر اندازه تجویز میکند و محدودیتی برای بخش خصوصی قائل نیست و نه مارکسیسم که بکلی از انباشته شدن ثروت و فعالیتهای بخش خصوصی جلوگیری میکند. (اوّلی دارای اقصادی لجام گسیخته و دومیدارای اقتصادی زنجیر کرده است و باید گفت سرمایهداری و کمونیسم عکس العمل یکدیگرند و هر یک فرزند نامشروع دیگری در بقاء خود هستند) اسلام هر دو را زیر سؤال برده و حد میانه را در پیش گرفته است، هم بیت المال و انفال و اموال حکوممت دارد، و هم جمع ثروت را برای افراد بطور متعارف و مشروع تجویز کرده است .
و بالاخره اسلام در تمام امورش اعتدال را پیشه کرده، و به این ترتیب یک مسلمان و اقعی نمیتواند انسان یک بعدی باشد، و تنها نظر به جهت ماده یا به جهت معنا و یا تنها نظر به جنبههای فردی و یا اجتماعی نمیکند، بلکه انسانی است همه جانبه متفکر، با ایمان، دادگر، مجاهد، مبارز و در عین حال اهل معنویت و بندگی خدا و اهل زندگی و فعالیت و معاشرت .
پس از اینکه اسلام حد وسط بین تمام افراط و تفریطها شد و نمونه گردید، و از طرفی افراد نمونه برای گواهی و شهادت انتخاب میشوند، مسلمانان میتوانند گواه و شاهدی بر اهل عالم باشند، همچنانکه پیامبر (ص) در میان مسلمانان فرد نمونه است، مسلمانان عملاً گواهی میدهند که یک انسان میتواند هم مرد دین و هم مرد دنیا و در عین اجتماعی بودن جنبههای روحانی ومعنوی خود را حفظ کند، و هر دو رامکمل یکدیگر قرار دهند، گواهی میدهند که دین و علم و دنیا و آخرت و ماده و معنا، همه در حدود صحیح باهم سازگارند، و در میان آنها تضادّی نیست .
