از دیدگاه روایات، مشورت چه جایگاهی دارد؟

در احادیث اسلامی، چه احادیثی که از شخص پیامبر(ص) نقل شده یا از پیشوایان معصوم دیگر، اهمیّت فوقالعادهای برای این امر ذکر شده ، تا آنجا که در حدیث نبوی معروف به عنوان یکی از اسباب حیات جامعه و ترک مشورت یکی از اسباب مرگ جامعه معرّفی شده است، میفرماید

«اِذا کانَ اُمَرائُکُمْ خِیارَکُمْ وَ اَغْنِیائُکُمْ سُمَحائَکُمْ وَ اَمْرُکُمْ شُوری بَیْنَکُمْ فَظَهْرُ الاَرْضِ خَیر لَکُمْ مِنْ بَطْنِها، وَ اذا کانَ اُمَرائُکُمْ شِرارَکُمْ وَ اَغْنیائُکُمْ بُخَلائَکُمْ وَ لَمْ یَکُنْ اَمْرُکُمْ شُوری بِیْنَکُمْ فَبَطْنُ الاَرْضَ خَیْر لَکُمْ مِنْ ظَهْرِها» (تحف العقول)

[هنگامی که زمامداران شما نیکان شما باشند و توانگران شما سخاوتمندان و کارهایتان به مشورت انجام گیرد، در این موقع روی زمین از زیر زمین برای شما بهتر است،(و شایسته حیات و زندگی هستید) ولی هر گاه زمامدارانتان بدان شما و ثروتمندانتان افراد بخیل باشند و در کارها مشورت نکنید، در این صورت زیرزمین از روی آن برای شما بهتر است.]

اهمیّت مشورت تا آن پایه است که علی(ع) فرمود «اَلاِ سْتِشارَهُ عَیْنُ الْهِدایَهِ، وَ قَدْ خاطَرَ مَنْ اسْتَغْنی بِرَأْیِهِ» (بحارالانوار ۷۵/۱۰۴)

[مشورت، عین هدایت است و کسی که تنها به فکر خود قناعت کند خویشتن را به خطر انداخته است.]

در حدیث دیگری از همان حضرت(ع) میخوانیم «لایَسْتَغْتَنِی الْعاقِلُ عَنِ الْمُشاوَرَهِ» (غرر الحکم) [انسان عاقل خود را بینیاز از مشورت نمیبیند.]

دلیل آن هم روشن است ، و آن به تعبیر زیبایی که در بعضی از روایات از علی(ع) در این زمینه وارد شده است چنین است «حَقَّ عَلَی الْعاقِلُ اَنْ یُضیفَ اِلی رَأْیِهِ رَأیَ الْعُقَلاءِ وَیَضُمَّ اِلی عِلْمِهِ عُلُومَ الْحُکَماءِ» (غررالحکم) [سزاوار است که عاقل، رأی و فکر سایر عقلا را به رأی و فکر خود اضافه کند و علوم دانشمندان را به علم خود ضمیمه نماید و از مجموع آنها برای کارهای مهم تصمیم گیری کند.]

و در حدیث دیگری از همان حضرت(ع) آمده است«مَنْ شاوَرَ ذَوِی الْعُقُولِ اِسْتَضاءَ بِاَنْوارِ الْعُقُولِ» (غررالحکم) [هر کس با خردمندان مشورت کند، از نور خرد آنها روشنی میگیرد.]

بنابراین مشورت سبب افزودن عقل و علم و تجربه دیگران بر عقل علم و تجربه خویش است که در این صورت انسان کمتر گرفتار خطا و اشتباه میشود.

احادیث در این زمینه بسیار فراوان است و این بحث فشرده را با حدیث دیگری از پیامبر اکرم (ص)، و حدیثی از علی(ع) پایان میدهیم.

پیامبر اکرم(ص) فرمود «لامُظاهَرَهَ اَوْثَقُ مِنَ الْمُشاوَرَهِ» (بحارالانوار ۷۵/۱۰۰) [هیچ پشتیبانی و یاوری محکمتر از مشورت نیست.]

و علی (ع) میفرماید «شاوِرْ ذَوِی الْعُقُولِ تَأْمَنُ مِنَ الزَّلَلِ وَالنَّدَمِ» (غررالحکم) [با خردمندان مشورت کن تا از لغزش و پشیمانی در امان بمانی!]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ