امام علی درنهج البلاغه عبادت وعابدان را چگونه توصیف کرده است؟
درنهج البلاغه مطالب مربوط به اهل سلوک وعبادت فراوان آمده است. به عبارت دیگر، ترسیمها از چهره عبادت وعبادت پیشگان شده است؛ گاهی سیمای عُبّاد وسُلّاک از نظر شب زنده داری ها ، خوف وخشیت ها، شوق ولذت ها، سوز وگدازها، آه وناله ها، تلاوت قرآن ها ترسیم ونقاشی شده است،گاهی واردات قلبی وعنایات غیبی که درپرتو عبادت ومراقبه وجهاد نفس نصیبشان می گردد بیان شده است، گاهی تآثیر عبادت از نظر « گناه زدایی»ومحو آثار تیره گناهان مورد بحث قرار گرفته است, گاهی به اثر عبادت ازنظر درمان پاره ای بیماریهای اخلاقی وعقده های روانی اشاره شده است وگاهی ذکری از لذتها وبهجتهای خالص وبی شائبه وبی رقیب عبّاد وزهّاد وسالکان راه به میان آمده است.
«اَمَّا اللَّیْلُ فَصافُّونَ اَقْدامَهُمْ تالینَ لِاَجْزاءِ القُرانِ یُرَتِّلونَهُ تَرْتیلاً، یُحْزِّنُونَ بِهِ اَنْفُسَهُمْ وَیَسْتَثیرُونَ بِهِ دَواءَ دائِهِمَ، فَاِذا مَرّوا بِایَهٍ فیهاتَشْویقٌ رَکَنُوا اِلَیْها طَمَعاً وَتَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ اِلَیْها شَوْقاً وَ ظَنُّوا اَنَّها نَصْبُ اَعْیُنِهِمْ، وَاذا مَرُّوا بِایَهٍ فیها تَخْویفٌ اَصْغَوْا اِلَیْها مَسامِعَ قُلوبِهِمْ وَظَنّوا اَنَّ زَفیرَ جَهَنَّمَ وَشَهیقَها فی اُصولِ اذانِهِمْ، فَهُمْ حانُونَ عَلی اَوْساطِهِمْ، مُفْتَرِشُونَ لِجِباهِهِمْ واَکُفِّهِمْ وَ رُکَبِهِمْ وَ اَطْرافِ اَقْدامِهِمْ، یَطلُبونَ اِلی اللهِ تَعالی فی فَکاکِ رِقابِهِمْ، وَاَمَّاالنَّهارُ فَحُلَماءُ عُلَماءُ اَبْرارٌ اَتْقِیاءٌ.» (نهجالبلاغه، خطبه ۱۸۴)
[شبها پاهای خود را برای عبادت جفت می کنند، آیات قرآن رابا آرامی وشمرده شمرده تلاوت می نمایند،با زمزمه آن آیات ودقت درمعنی آنها، غمی عارفانه دردل خود ایجاد می کنند ودوای دردهای خویش را، بدین وسیله ظاهر می سازند، هرچه از زبان قرآن می شنوند مثل این است که به چشم می بینند، هر گاه به آیه ای ازآیات رحمت می رسند بدان طمع می بندند وقلبشان از شوق لبریز می گردد، چنین می نماید که نصب العین آنهاست وچون به آیه ای از آیات قهر وغضب می رسند، بدان گوش فرا میدهند ومانند این است که آهنگ بالا وپایین رفتن شعله های جهنم به گوششان می رسد، کمرها را به عبادت خم کرده، پیشانیها وکف دستها وزانو ها وسرانگشت پاها به خاک می سایند واز خداوند، آزادی خویش را می طلبند. همینها که چنین شب زنده داری می کنند وتا این حد روحشان به دنیای دیگر پیوسته است، روزها مردانی هستند اجتماعی،بردبار، دانا، نیک و پارسا.]
