سدره المنتهی چیست؟
منظور از سدره المنتهی که در قرآن کریم نام آن ذکر شده است، چیست؟
«عِنْدَ سِدْرَهِ الْمُنْتَهى عِندَهَا جَنَّهُ المأْوَى»
نزد «سدره المنتهى» که «جنت المأوى» در آنجاست! (۱)
"سدره" (بر وزن حرفه) مطابق آنچه غالبا مفسران علماى لغت گفتهاند درختى است پر برگ و پر سایه، و تعبیر به "سِدْرَهِ الْمُنْتَهى" اشاره به درخت پر برگ و پر سایهاى است که در اوج آسمانها، در منتها الیه عروج فرشتگان و ارواح شهداء، و علوم انبیاء، و اعمال انسانها قرار گرفته، جایى که ملائکه پروردگار از آن فراتر نمىروند، و جبرئیل نیز در سفر معراج به هنگامى که به آن رسید متوقف شد.
در باره سدره المنتهى هر چند در قرآن مجید توضیحى نیامده، ولى در اخبار و روایات اسلامى توصیف هاى گوناگونى پیرامون آن آمده، و همه بیانگر این واقعیت است که انتخاب این تعبیر به عنوان یک نوع تشبیه، و به خاطر تنگى و کوتاهى لغات ما از بیان این گونه واقعیات بزرگ است.
در حدیثى از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که فرمودند:
"رایت على کل ورقه من اوراقها ملکا قائما یسبح اللَّه تعالى"؛ من بر هر یک از برگهاى آن فرشتهاى دیدم که ایستاده بود و تسبیح خداوند را مىکرد.(۲)
در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام نقل شده است که رسول خدا(ص) فرمودند:
"انتهیت الى سدره المنتهى، و اذا الورقه منها تظل امه من الامم"؛ من به سدره المنتهى رسیدم و دیدم در سایه هر برگى از آن امتى قرار گرفتهاند.(۳)
این تعبیرات نشان مىدهد که هرگز منظور درختى شبیه آنچه در زمین مىبینیم نبوده، بلکه اشاره به سایبان عظیمى است در جوار قرب رحمت حق که فرشتگان بر برگهاى آن تسبیح مىکنند و امت هایى از نیکان و پاکان در سایه آن قرار دارند. (۴)
"عِنْدَ سِدْرَهِ الْمُنْتَهى عِنْدَها جَنَّهُ الْمَأْوى إِذْ یَغْشَى السِّدْرَهَ ما یَغْشى"
کلمه "سدر" به معناى جنس درخت سدر، و کلمه "سدره" به معناى یک درخت سدر است، و کلمه "منتهى"ـ گویا ـ نام مکانى است.
و شاید مراد از آن، منتهاى آسمانها باشد به دلیل این که مىفرماید: جنت مأوى پهلوى آن است، و ما مىدانیم که جنت مأوى در آسمانها است، چون در آیه فرموده: "وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ"؛هم رزق شما در آسمان است و هم آن بهشتى که وعده داده شدهاید. (۵)
و اما این که این درخت سدره چه درختى است؟ در کلام خداى تعالى چیزى که تفسیرش کرده باشد نیافتیم، و مثل این که بناى خداى تعالى در این جا بر این است که به طور مبهم و با اشاره سخن بگوید.
مؤید این معنا جمله "إِذْ یَغْشَى السِّدْرَهَ ما یَغْشى" است، که در آن سخن از مستورى رفته است، در روایات هم تفسیر شده به درختى که فوق آسمان هفتم قرار دارد، و اعمال بندگان خدا تا آن جا بالا مىرود. (۶)
"عِنْدَ سِدْرَهِ الْمُنْتَهى … إِذْ یَغْشَى السِّدْرَهَ ما یَغْشى"
تفسیر سدره المنتهى بر ما معلوم نیست؛ فقط از کلمه "المنتهى" استفاده می شود که منتهاى عوالم جسمانى بوده که مىفرماید: "إِذْ یَغْشَى السِّدْرَهَ ما یَغْشى" زمانى که پوشانید سدره را آنچه پوشانید؛ که احدى جز ذات مقدّس پروردگار از او خبرى نداشت.
شاید اشاره باشد به فوق عالم ناسوت و عالم ملکوت، مثل عالم عقول، عالم جبروت، عالم لاهوت.(۷)
__________
(۱) نجم، ۱۴ و ۱۵.
(۲) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج9، ص ۲۶۶.
(۳) نورالثقلین، ج ۵، ص ۱۵۵.
(۴) تفسیر نمونه، ج22، ص ۴۹۷.
(۵) ذاریات، ۲۲.
(۶) ترجمه المیزان، ج19، ص ۴۹.
(۷) أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج12، ص ۳۲۷.
منبع : پرسمان قرآن