حقوق والدین را چگونه رعایت کنیم؟
بهترین راه در خصوص ادای احترام و محبت و مهربانی به پدر و مادر «رعایت حقوق والدین» است و این زمانی ممکن می شود که فرزند به این حقوق آشنا باشد .
علاوه بر این اگر فرزند بداند که درباره احسان و نیکی به والدین چه دستورات و توصیه هایی از جانب خداوند و معصومین (ع) رسیده است ،
مطمئناً در انجام این دستورات و بیشترین سعی خود را خواهد کرد
زیرا می داند که رعایت این احکام نه تنها باعث افزایش لطف و مهربانی خود به پدر و مادر ودر نتیجه موجب خشنودی آنها می گردد
بلکه از این طریق – یعنی انجام دستورات الهی – محبت و مهربانی خود را به خداوند نشان میدهد که قطعاً رضای خداوند را در پی خواهد داشت .
بدین جهت در ابتدا با نگاهی گذرا بر آیات و روایات موجود در باب احسان به والدین اشاره ای به مقام و منزلت پدر و مادر کرده
و سپس با ذکر حقوق والدین به این مطلب اشاره می کنیم که رعایت انجام این حقوق باعث ادای احترام و لطف و مهربانی به والدین می شود .
در چهار مورد از آیات قرآن کریم
یعنی آیه ی ۸۳
سوره بقره ، ۳۶
نساء ، ۱۵۱
انعام ، ۲۳
سوره اسراء
ابتدا به مسئله ی توحید و یگانه پرستی و سپس به حق پدر و مادر اشاره شده است و توصیه نموده نسبت به آنها نیکی کنید .
بنابراین مسئله ی احسان به پدر و مادر بعد از مسأله ی توحید خدا واجب ترین واجبات است .
حقوق والدین
اول
و اذا اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الا الله و بالوالدین احساناً و ذی القربی و الیتامی و المساکین و …
(و یاد آورید ) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدای یگانه را پرستش نکنید و نسبت به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و…
این آیه اگر چه در باره ی بنی اسرائیل نازل شده ولی یک سلسه قوانین کلی برای همه ی ملل دنیا در بردارد
و عوامل زنده ماندن و بقاءو سر افرازی ملتها و رمز شکست آنان را نیز یاد آور گردیده است .
چنانچه می بینید نیکی به والدین از جمله عوامل بقاءملتها ذکر شده است .
برای بقاء و جاوید ساختن ملتها همبستگی خاصی بین افراد آن لازم است .
این عمل در صورتی امکان دارد که هر کس نسبت به پدر ومادر خود که شعاع بستگی آنها نسبت به وی نزدیکتر است ، نیکی به خرج دهد .
قابل توجه اینکه خداوند متعال کسانی را که باید مورد احسان قرار داد به ترتیب اهمیت ونزدیکی به انسان بیان کرده است که درابتدا نیکی به پدر ومادر را مطرح می کند .
زیرا پدر ومادر ریشه ی نهال وجود انسانند واز تمام بستگان نزدیکترند.
تعبیر« بالوالدین احسانا » همان چیزی است که به همه ی امتها از جمله پیروان قرآن سخت سفارش شد
و می دانیم که نیکی ونیکو کاری به پدر ومادر ونزدیکان ویتیمان وبینوایان میدان وسیعی دارد واز رفتار نیک تا فرمانبرداری و
مهر ومحبت ودعای خیر ، همه را دربرمی گیرد.
دوم
« واعبدوالله ولا تُشرکوا به شیئاً وبالوالدینِ احساناً وبِذی القربی والیتمی والمساکینِ والجارِذی القربی و۰۰۰»
وخدا را بپرستید وهیچ چیز را شریک او قرار ندهید وبه پدر ومادر نیکی کنید وهمچنین به خویشاوندان ویتیمان ومسکینان وهمسابه ی نزدیک و۰۰۰»
دراین آیه نیز چنانکه ملاحظه می کنید ، پس از پرستش ودوری از شرک ،مسئله ی احسان به نزدیکان سفارش
ودر رأس همه ی آنها نیکی به پدر ومادر قرار دارد.
سوم
« قُل تعالَوا اَقلُ ماحرَّمَ رَبُّکم علیکم الا تُشرکوا بِهِ شیئاً وبالوالدین احساناً ولا تَقتُلوا اولادکم من اِقلاقٍ »
بگو بیائید آنچه را پروردگارتان برشما حرام کرده است ،برایتان بخوانم ،اینکه چیزی را شریک خدا قرار ندهید وبه پدر ومادر نیکی کنید وفرزندان را از (ترس) فقر نکشید ۰۰۰
بامشاهده آیه می بینید که ذکر نیکی به پدر ومادر بلافاصله بعد از مبارزه با شرک وقبل از دستورهای مهمی مانند
قبل نفس و۰۰۰آمده است واین دلیل براهمیت فوق العاده ی حق پدر ومادر در دستورهای اسلامی است .
این موضوع وقتی روشن تر می شود که توجه کنیم به جای « تحریم آزار پدر ومادر » که هماهنگ با سایر تحریم های این آیه است
موضوع احسان ونیکی،ذکر شد یعنی نه تنها ناراحتی برای آنها حرام است بلکه علاوه بر آن ، احسان ونیکی درمورد آنان نیز لازم وضروری است.
چهارم
«وقضی رَبُّکَ الا تعبدواالا ایاهُ و بالوالدینَ احساناً اما یَبلُغَنَّ عندَکَ الکِبرَ احدهما أو کلاهُما فلا تَقُل لَهما آفِّ ولا تنهَرهما وقل لهما قولاً کریماً »
پروردگارت فرمان داده جز او را نپزستید وبه پدر ومادر نیکی کنید ، هرگاه یکی از آنها ? ـ یاهر دو آنها ـ نزد تو به سن پیری برسند .
کمترین اهانتی به آنها وامدار ،وبرآنها فریاد مزن وگفتار لطیف وسنجیده بزرگوارانه به آنها بگو.
این آغازی است برای بیان یک سلسله از احکام اساسی اسلام که با مسئله ی توحید وایمان شروع می شود
بعد از اصل توحید به یکی از اساسی ترین تعلمیات انسانی انبیاء ضمن تأکید مجدد برتوحید اشاده کرده ، می گوید:
«پروردگارت فرمان داده که تنها او را بپرستید ونسبت به پدر ومادر نیکی کنید.»
تأکید بر نیکی کردن به پدر ومادر را می توان از موارد زیر دریافت:
۱)واژه ی «قضاء » مفهوم مؤکدتری از « امر» دارد وامر وفرمان قطعی ومحکم را می رساند.
۲)توحید یعنی اساسی ترین اصل اسلامی درکنار نیکی کردن به والدین.
۳)مطلق بودن « احسان » که هرگونه نیکی را در برمی گیرد وهمچنین «والدین» که مسلمان وکافر را شامل می شود.
۴)نکره بودن احسان ( احساناً ) که دراین گونه موارد برای بیان عظمت می آید.
۵)متعدی شدن «احسان» بوسیله ی حرف « باء » که شاید به خاطر آن باشد که مباشرت را بیان می کند یعنی شخصاً وبدون واسطه آنها را مورد محبت واحترام قرار دهید.
پی نوشت
۱)شوری/ ۲۳٫
۲)مائده/ ۳۵٫
۳)نهج البلاغه/ خطبه ۱۰۶٫
۴)شوری/۲۳٫
۵)فرقان/ ۵۷ .
۶)سبا/۴۷ .
۷)برای اطلاع بیشتر درخصوص توسل به صالحان و واسطه قرار دادن ایشان رجوع کنید به : سبحانی ، جعفر. توسل یا استمداد از ارواح مقدسه ، ص۸۳ به بعد
