باید توجه کنیم که منظور از قبر، مکان فیزیکی ای نیست که میت را در آن قرار می دهیم. بلکه عالم قبر، همان عالم برزخ است که آیات متعددی در قرآن اصل وجود آن را قطعی می کند. دلیل بر وجود چنین جهانى که گاهى از آن تعبیر به” عالم قبر” و یا” عالم ارواح” مىشود از طر
باید توجه کنیم که منظور از قبر، مکان فیزیکی ای نیست که میت را در آن قرار می دهیم. بلکه عالم قبر، همان عالم برزخ است که آیات متعددی در قرآن اصل وجود آن را قطعی می کند.
دلیل بر وجود چنین جهانى که گاهى از آن تعبیر به" عالم قبر" و یا" عالم ارواح" مىشود از طریق ادله نقلیه است آیات متعددى از قرآن مجید داریم که بعضى ظهور و بعضى صراحت در این معنى دارد.
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/۱۰۰] پیش روى آنها (عالم) برزخ است تا روزى که برانگیخته شوند.»
ظاهر در وجود چنین عالمى است، … تعبیر به" إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ" (تا روز رستاخیز) دلیل بر این است که این برزخ در میان دنیا و آخرت قرار گرفته . از آیاتى که" صریحا" وجود چنین جهانى را اثبات مى کند آیات مربوط به حیات شهیدان است مانند:
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛[آل عمران/۱۶۹] هرگز گمان نکن کسانى که در راه خدا کشته شدند مردگانند آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند»
… نه تنها در مورد مؤمنان عالی مقامى همچون شهیدان جهان برزخ وجود دارد بلکه درباره کفار طغیانگرى همچون فرعون و یارانش نیز وجود برزخ صریحا در آیه ۴۶ سوره مؤمن آمده است:
«النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَهُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ؛[مومن/۴۶] " آنها (فرعون و یارانش) هر صبح و شام در برابر آتش قرار مى گیرند و به هنگامى که روز قیامت بر پا مى گردد فرمان داده مىشود آل فرعون را در شدیدترین کیفرها وارد کنید.»[۱]
اما درباره احوال کسانی که وارد عالم قبر می شوند، به چند آیه می توان اشاره کرد:
«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ طَیِّبینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّهَ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛[نحل/۳۲] همانها که فرشتگان (مرگ) روحشان را مى گیرند در حالى که پاک و پاکیزه اند به آنها مى گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالى که انجام مى دادید!»
«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ ظالِمی أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما کُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَکَبِّرینَ؛[نحل، آیات ۲۸-۲۹] همانها که فرشتگان (مرگ) روحشان را مى گیرند در حالى که به خود ظلم کرده بودند! در این موقع آنها تسلیم مىشوند (و بدروغ مىگویند:) ما کار بدى انجام نمى دادیم! آرى، خداوند به آنچه انجام مى دادید عالم است. (به آنها گفته مىشود:) اکنون از درهاى جهنم وارد شوید در حالى که جاودانه در آن خواهید بود! چه جاى بدى است جایگاه مستکبران!»
«فَکَیْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِکَهُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ؛[محمد/۲۷] حال آنها چگونه خواهد بود هنگامى که فرشتگان (مرگ) بر صورت و پشت آنان مىزنند و جانشان را مىگیرند؟»
آیات دیگری نیز می تواند بیانگر شب اول قبر باشد، که علم ما به آن احاطه ندارد. مثلا در حدیثی آیه ذیل مربوط به عالم قبر دانسته شده است:
«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَهً ضَنْکاً؛[طه/۱۲۴] و هر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت.»
متن حدیث به این شرح است: حضرت علی (ع) می فرمایند: و همانا آن زندگى سخت و دشوارى که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، که خداوند بر کافر نودونه اژدها مسلّط کند که گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشکنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال کنند) تا روزى که از قبر برانگیخته شود، که اگر یکى از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتى نرویاند.[۲]
توضیح بیشتر درباره عالم قبر را باید از روایات دریافت نمود، به عنوان نمونه در روایت فوق، توصیفات دیگری درباره عالم قبر وجود دارد:
« اى بندگان خدا! از مرگ و بیهوشى و رنجهاى جان کندن بهراسید، و ساز و برگ آن را فراهم کنید که مرگ بطور ناگهانى با یکى از دو چیز بزرگ بسراغ شما خواهد آمد: (خیر یا شر) … بندگان خدا! آن کس که آمرزیده نشده پس از مردن چیزى دشوارتر از آن در پیش دارد و آن قبر است، پس از تنگى و فشار و تاریکى و تنهائى آن بیم دارید، قبر هر روز مىگوید: من خانه تنهائىام، خانه خاکىام، من خانه وحشتم، من خانه کرمها و گزندگانم، قبر یا باغى از باغهاى بهشت، یا چاهى از چهاههاى دوزخ است. بنده مؤمن چون بخاک سپرده شود زمین باو گوید: آفرین، خوش آمدى، تو از جمله کسانى هستى که دوست داشتم بر پشت من راه رود، حال که تو را در بر گرفتم خواهى دانست که چگونه با تو عمل مىکنم! پس تا آنجا که چشم کار مىکند براى او گشاده گردد. و کافر چون بخاک سپرده شودزمین باو گوید: تو را آفرین و خوشامد مباد، تو از دشمنترین کسانى هستى که دوست نداشتم بر پشت من راه رود، حال که تو را در بر گرفتم خواهى دانست که چگونه با تو عمل مىکنم! پس چنان او را بفشارد که استخوانهاى پهلویش بهم برخورد. و همانا آن زندگى سخت و دشوارى که خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، که خداوند بر کافر نودونه اژدها مسلّط کند که گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشکنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال کنند) تا روزى که از قبر برانگیخته شود، که اگر یکى از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتى نرویاند.»[۳]
[۱]. تفسیر نمونه، ج۱۴، ص: ۳۱۷.
[۲]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.
[۳]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.
منبع : شهر سوال
