ذکر شریف (( یا فعال)) به چه معناست؟
ذکر شریف (( یا فعال)) به چه معناست؟ و
“فعال” یکی از صفات خدای متعال است
واژه :”فعال” در قرآن با پسوند “مرید” و شاید برای بهتر فهمیدن ما و یا کامل تر شدن مقصود، دو بار در قرآن آمده و در آیات ذیل آمده است.
“فعال” یکی از از صفات بزرگ خدای متعال است. و
الف:
“خالِدینَ فیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِما یُریدُ”(۱)
یعنی: تا آسمان ها و زمین برپا است در آن می مانند مگر آنچه پروردگارت اراده کند که پروردگار تو هر کاری را اراده کند، انجام میدهد.
ب:
“فَعَّالٌ لِما یُریدُ”(۲) یعنی اینکه: آنچه اراده میکند، به اجرا درمیآورد.
قبل از مراجعه به تفاسیر در مورد معنا شناسی این لغت، ابتدا به یکی از پژوهش های قرآنی اشاره می کنیم.
نوشته اند:
فعّال یعنی هر آنچه او بخواهد انجام دهد و هیچ مانعی در سر راه او نیست.
از شیخ مفید نقل شده است اراده خدای متعال نفس فعل می باشد.یکی از اهل لغت نوشته است طلب کردن چیزی او را عاجز نمی کند (۳)
در تفاسیر نیز معانی مشابهی در مورد فعال نوشته اند:
۱.”فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ” (یعنی) بدون مانع و بدون عجز و ناتوانی آنچه را که میخواهد انجام میدهد.(۴)
۲.”فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ” لا یعجزه شیء طلبه و لا یمتنع منه شیء(۵) یعنی از طلب چیزی عاجز نیست و هم چنین، هیچ مانعی نمی تواند او را از طلبش منع کند.(۵)
۳. او هر کاری را اراده کند، انجام میدهد” (فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ).(۶)
در سوال مورد نظر، صفت “فعال” با یاء ندا آمده است که به همان معانی که ذکر شد، می باشد.
یعنی ای کسی که بسیار انجام دهنده هستی که با پسوند “مرید” معنای این واژه بهتر در فهم می نشیند.
___________________
پی نوشت ها:
۱.سوره هود،آیه ۱۰۷. و
۲.سوره بروج، آیه ۱۶.
۳.ر ک خرمشاهی بهاء الدین، دانشنامه قرآن،تهران، انتشارات دوستان، چاپ اول، سال ۱۳۷۷ ه.ش ، جلد دوم، صفحه ۱۵۹۲ واژه فعال . و
۴.خانی رضا و ریاضی حشمت الله و ترجمه بیان السعاده فی مقام العباده،تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور،چاپ اول، سال ۱۳۷۲ ه. ش، ج۱۴، ص ۴۹۵.
۵.طبرسی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، سال ۱۳۷۲ه.ش ، ج۱۰، ص ۷۱۱. و
۶. داور پناه ابوالفضل، أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات صدر، سال ۱۳۷۵ ه.ش ،چاپ اول، ج۶، ص ۳۸۸.
منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی و
