هدف از مداحی و سینه زنی برای امام حسین (ع)چیست؟

هدف از مداحی و سینه زنی برای امام حسین(ع) چیست؟ ایا این کار مورد تایید خدا و پیامبرش هست؟ آیا گوش دادن به مداحی فقط باید در ایام خاصی مثل محرم باشد؟

اگر منظور شما از این پرسش هدف از اصل سینه زنی و مداحی برای امام حسین علیه السلام است باید گفت سینه زنی و مداحی و اموری از این قبیل همه و همه شکل های گوناگون عزاداری و اظهار حزن و اندوه از مصائب وارده بر اباعبدالله (ع) و خاندان مطهر ایشان محسوب می شود؛ اما اگر منظور هدف از اصل اقامه عزا است باید گفت فلسفه و حکمت عزاداری امور مختلفی است که به برخی از آن ها اشاره می شود:

الف. محبت و دوستی:

قرآن و روایات، دوستی خاندان رسول اکرم (ص) و اهل‏بیت (ع) را بر مسلمانان واجب کرده است(۱). روشن است که دوستی لوازمی دارد و محبّ صادق، کسی است که شرط دوستی را- چنان که باید و شاید- به جا آورد. یکی از مهم‏ترین لوازم دوستی، هم دردی و هم دلی با دوستان در مواقع سوگ یا شادی آنان است(۲) از این رو در احادیث، بر برپایی جشن و سرور در ایام شادی اهل‏بیت (ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان، تأکید فراوان شده است.

حضرت علی (ع) در روایتی می‏فرماید: «شیعه و پیروان ما در شادی و حزن ما شریکند». «یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»(۳) امام صادق (ع) نیز فرمودند: «شیعتنا جزء منا خلقوا من فضل طینتنا یسوؤهم ما یسؤنا و یسرّهم ما یسرّنا»(۴) «شیعیان ما پاره‏ای از خود ما بوده و از زیادی گل ما خلق شده‏اند آنچه که ما را بدحال یا خوشحال می‏سازد، آنان را بدحال و خوشحال می‏گرداند.»

این وظیفه عقلانی و شرعی، ایجاب می‏کند که در ایام عزاداری اهل‏بیت (ع)، حزن و اندوه خود را به «زبان حال» یعنی، با اشک، آه و ناله و زاری، از نظر خوراک، با کم خوردن و کم آشامیدن مانند افراد غم‏زده(۵) و از نظر پوشاک، با پوشیدن لباسی که از حیث جنس و رنگ و نحوه پوشش در عرف، حکایت‏گر اندوه و ناراحتی است، آشکار سازیم .

ب. انسان‏ سازی:

از آنجا که در فرهنگ شیعی، عزاداری باید از سر معرفت و شناخت باشد هم‏دردی با آن عزیزان، در واقع یادآوری فضایل، مناقب و آرمان‏های آنان بوده و بدین شکل، آدمی را به سمت الگوگیری و الگوپذیری از آنان سوق می‏دهد.

فردی که با معرفت در مجالس عزاداری، شرکت می‏کند شعور و شور، شناخت و عاطفه را درهم می‏آمیزد و در پرتو آن، انگیزه‏ای قوی در او پدیدار گشته و هنگام خروج از مراسم عزاداری، مانند محبی می‏شود که فعّال و شتابان، به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است.

ج. جامعه ‏سازی:

هنگامی که مجلس عزاداری، موجب انسان‏سازی گشت تغییر درونی انسان به عرصه جامعه نیز کشیده می‏شود و آدمی می‏کوشد تا آرمان‏های اهل‏بیت (ع) را در جامعه حکم‏فرما کند.

به بیان دیگر، عزاداری بر اهل‏بیت (ع) در واقع با یک واسطه زمینه را برای حفظ آرمان‏های آنان و پیاده کردن آنها فراهم می‏سازد. به همین دلیل می‏توان گفت: یکی از حکمت‏های عزاداری، ساختن جامعه براساس الگوی ارائه شده از سوی اسلام است.

د. انتقال‏ دهنده فرهنگ شیعی به نسل بعد:

کسی نمی‏تواند منکر این حقیقت شود که نسل جدید در سنین کودکی، در مجالس عزاداری با فرهنگ اهل‏بیت (ع) آشنا می‏شوند. به راستی عزاداری و مجالس تعزیه، یکی از عناصر و عوامل برجسته‏ای است تا آموزه‏های نظری و عملی امامان راستین، به نسل‏های آینده منتقل شود. مراسم عزاداری، به دلیل قالب و محتوا، بهترین راه برای تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایی آنان با گفتار و کردار اهل‏بیت (ع) است.

در نتیجه روشن می شود که اصل عزاداری برای ائمه بخصوص اباعبدالله دارای فوائد و برکات بسیار بوده و این امر که در هر زمان و مکان ممکن است به گونه و شکل خاصی انجام شود دارای اهداف عالی و مشخص دینی است و مورد توجه و تایید دین و بزرگان دین محسوب می گردد و اختصاص به زمان خاصی مانند ایام محرم ندارد و جهت توجه دائم و معقول به این اصل مهم و ارتباط  مستمر با اهل بیت ولو به شکل گوش دادن مستمر (البته منطقی و معقول و به دور از افراط) به مداحی و روضه خوانی می تواند در همان مسیرهای ذکر شده کارگشا باشد .

البته نباید از یاد برد که مطلوبیت اصل این عمل به معنای درستی هر شیوه و سبک و روشی برای سینه زنی و مداحی نیست و در این امر باید اصول کلی رفتارهای شرعی به همراه دقت در فرهنگ عمومی جامعه و رعایت کارهایی که موجب وهن و تخریب مذهب محسوب می شود به طور جدی مورد دقت قرا بگیرد .

بر این اساس اگر پرسش شما در مورد نگاه دین به سبک و مدل های جدیدی است که در برخی عزاداری ها و مداحی ها و سینه زنی ها دیده می شود باید گفت ، سبک و مدل خاصی برای عزاداری و اظهار ارادت به اهل بیت توصیه نشده و هیچ منع شرعی وجود ندارد که برخی از شیوه ها و سبک و روش ها به مرور زمان تغییر و تبدیل یابند ، اما در عین حال باید توجه داشت که دراین مساله اولا ضوابط دینی و شرعی رعایت شود و از اموری مانند استفاده از ابزار موسیقی یا بهره بداری از نغمه های غنایی و همخوان با موسیقی های حرام پرهیز شود .

ثانیا حریم های فرهنگی و اجتماعی از یاد نرود و تناسب اعمال و رفتارها با موقعیت های زمانی و مکانی و اجتماعی هم به دقت مورد ملاحظه قرار بگیرد و با کارهای سبک موجبات وهن مذهب و اصل اظهار ارادت به اهل بیت را فراهم نیاوریم .

 

_____________________

پی‏نوشت‏ ها :

۱. رک :شوری (۴۲)، آیه ۲۳ ؛ هود (۱۱)، آیه ۲۹ ؛ محمدی ری شهری ، میزان‏الحکمه،دارالحدیث،سال ۱۴۱۶هـ .ق ، ج ۲، ص ۶۳۲.

۲. رک : محمد محمدی ری شهری ،المحبه فی الکتاب والسنه، دارالحدیث ،‌بی تا ، صص ۱۷۰- ۱۶۹ و ۱۸۱- ۲۸۱.

۳. علامه مجلسی ، بحارالانوار،بیروت ، موسسه الوفاء ، ۱۴۰۴ هـ.ق ، ج ۴۴، ص ۷۸۲.

۴. شیخ طوسی ، الامالی،قم ، انتشارات دارالثقافه ، ۱۴۱۴ هـ.ق ، ص ۲۹۹.

۵. طبق فرموده امام صادق علیه السلام به معاویه بن وهب،« عزاداران سیدالشهدا در روز عاشورا از آب و غذا دوری جویند تا آن که یک ساعت از وقت فضیلت نماز عصر بگذرد، و در حد لزوم به غذای معمول صاحبان مصیبت، سدّ جوع و عطش کنند ». نگا: نبیل رضا علوان ، تاریخ النیاحه الامام الشهید الحسین بن علی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی ، بی تا ،  ج ۱، صص ۷۵۱- ۹۵۱.

۶. شیخ کلینی ، اصول کافی،تهران ، دارالکتب الاسلامیه ، سال ۱۳۶۵ ، ج ۲، ص ۷۴ .

۷. نهج البلاغه ، حکمت۹۲.

منبع : مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

زندگی‌نامه