مگرسجده جزبرای خداشرک نیست؟چرا برادران یوسف برای او سجده کردن؟

در مورد این که سجده به غیر خدا شرک است یا نه باید به نکات زیر توجه شود:

۱. سجده بر غیرخدا در صورتى شرک محسوب مى ‏شود و حرام است که عبادت غیرخدا باشد . پس سجده براى غیر خدا جائز است در صورتیکه منظور از آن احترام و تکریم آن غیر خدا، و در عین حال خضوع و اطاعت امر خدا نیز بوده باشد.

۲. سجده ، عبادت ذاتى نیست.
توضیح : عمل در صورتى عبادت محسوب مى‏ شود که:
اولاً، خود عمل در نظر عقلاء صلاحیت اظهار عبودیت و بندگى را داشته باشد مانند: سجده، رکوع و قیام. البته در بین اعمال سجده با تأکید بیشترى دلالت بر عبودیت و ذلت عبد مى ‏نماید. اما عبادت بودن این اعمال و حتى سجده ، ذاتى آنان نبوده و مشروط به شرطى است. آن شرط نیت سجده‏ کننده مى‏ باشد. اگر نیت سجده کننده عبودیت و بندگى باشد این سجده عبادت محسوب مى ‏شود ولى اگر نیت او مثلاً تمسخر شخص باشد دیگر این سجده عبادت محسوب نمى ‏شود. همین‏ طور اگر صرفا نیت احترام و تکریم شخص باشد. پس براى این که سجده یا هرعملى عبادت باشد دو نکته نیاز است:
الف- صلاحیت عمل براى اظهار عبودیت،
ب- وجود نیت عبودیت در سجده کننده (یا انجام دهنده عمل).(۱)

۳. این سجده (سجده پدر و برادران یوسف علیه السلام) براى عبادت یوسف نبوده ، بدلیل اینکه در میان سجده کنندگان در داستان یوسف ، شخصى بوده که در توحید، مخلص (به فتح لام ) بوده ، و چیزى را شریک خدا نمى گرفته ، و او یعقوب (علیه السلام ) است .
دلیل دیگر اینکه اگر این سجده ، سجده عبادت یوسف بوده ، ((مسجود له )) که یوسف است و به نص قرآن همان کسى است که به رفیق زندانیش گفت : ((ما را نمى رسد که چیزى را شریک خدا بگیریم )) قطعا ایشان را از این عمل نهى مى کرد، و نمى گذاشت چنین کارى بکنند، ولى مى بینیم نهى نکرده ، پس مى فهمیم سجده ، عبادت او نبوده .
و قطعا جز این منظورى نداشته اند که یوسف را آیتى از آیات خدا دانسته و او را قبله در سجده و عبادت خود گرفتند، همچنانکه ما خدا را عبادت مى کنیم و کعبه را قبله خود مى گیریم و نماز و عبادت را بدان سو مى گذاریم ، پس با کعبه ، خدا عبادت مى شود نه کعبه و معلوم است که آیت خدا از آن نظر که آیه و نشانه است خودش اصلا نفسیت و استقلالى ندارد، پس اگر سجده شود جز صاحب نشانه (یعنى خدا) عبادت نشده است.(۲)

۴. آیه الله جوادی آملی دامه برکاته در تفسیر شریف تسنیم می فرمایند : نمى شود از مواردى چون سجده بر آدم و یوسف علیهما السلام، جواز سجده براى غیر خدا را به عنوان تکریم در شریعت اسلام استنتاج کرد، بلکه جواز آن مبتنى بر اذن شارع است.(۳)

————————————————
۱. ر.ک : ترجمه تفسیر المیزان ،ج ۱، ص۱۸۹.
۲. ترجمه تفسیر المیزان ،ج ۱۱ ،ص ۳۳۸.
۳. تفسیر تسنیم،ج۳،ذیل آیه ۳۴ سوره بقره.

منبع  : پرسمان قرآن