منظور از آیه « لا شرقیه و لا غربیه » در آیه ۳۵ از سوره نور چیست؟
منظور از آیه « لا شرقیه و لا غربیه » در آیه ۳۵ از سوره نور چیست؟
خداوند در سوره نور آیه ۳۵ می فرماید:
« اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاهٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ
فِی زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ کَأَنَّهَا کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبَارَکَهٍ زَیْتُونَهٍ لا شَرْقِیَّهٍ وَلا غَرْبِیَّهٍ
یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَی نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ
مَنْ یَشَاءُ وَیَضْرِبُ اللَّهُ الأمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛
خداوند نور آسمان ها و زمین است؛ مثال نور او همانند چراغدانی است که در آن چراغی باشد،
که [ آن ] چراغ در بلوری است، [ آن ] بلور چنانکه گویی ستاره ای درخشان است،
(و این چراغ با روغنی ) از درخت خجسته زیتونی که نه شرقی و نه غربی است،
افروخته میشود نزدیک است روغنش روشنی بخشد، گرچه هیچ آتشی بدان نرسیده باشد.
( این ) نوری است بر فراز نور، خدا هر کس را بخواهد ( و شایسته بداند ) به نور خود راهنمایی میکند
و خدا برای مردم مَثلها میزند و خدا به هر چیزی داناست ».
لا شرقیه و لا غربیه
مفسران نظرات مختلفی را درباره آیه یاد شده داده اند
علامه طباطبایی ( ره ) قائل است که در این آیه نور خداوند تشبیه به « زجاج » شده است
و تعبیر « لا شرقیه و لا غربیه » این است که، نه در جانب مشرق باغ روئیده و نه در جانب مغرب آن
تا در نتیجه سایه دیوار باغ در جانب مخالف بیفتد و میوه اش به خوبی نرسد و روغنش صاف و زلال نشود
بلکه در وسط قرار دارد و میوه اش به خوبی می رسد و روغنش زلال می شود.
قرینه این معنا، ادامه آیه است که می فرماید:
« یَکَادُ زَیْتُهَا یُضِیءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ » ( نزدیک است روغنش خود به خود بسوزد ).
سیاق آیه نشان می دهد که مراد صفاء و زلالی روغن و کمال استعداد آن برای اشتعال است
و این صفای روغن از درختی حاصل می شود که دارای دو صفت لا شرقی و لا غربی باشد.[۱]
روغن زیتون یکی از بهترین روغن ها برای اشتعال است آن هم درختی که تمام جوانب آن به طور مساوی در معرض تابش نور آفتاب باشد
نه در جانب شرقی باغ و کنار دیواری قرار گرفته باشد و نه در جانب غرب که تنها یک سمت آن آفتاب ببیند.
کلامی از تفسیر نمونه:
مفسران بزرگ اسلامی در اینکه محتوای این تشبیه چیست و به اصطلاح” مشبه” کدام نور الهی است تفسیرهای گوناگونی دارند:
۱. بعضی گفته اند منظور همان نور هدایتی است که خداوند در دلهای مؤمنان بر افروخته
و به تعبیر دیگر منظور ایمان است که در سراچه قلوب مؤمنان جایگزین شده است.
۲. بعضی دیگر آن را به معنی قرآن که در درون قلب آدمی نورافکن میگردد دانسته اند.
۳. بعضی دیگر تشبیه را اشاره به شخص پیامبر صلی الله علیه و آله.
۴. و بعضی اشاره به دلائل توحید و عدل پروردگار.
۵. و بعضی به روح اطاعت و تقوا که مایه هر خیر و سعادت است تفسیر کرده اند.
در واقع تمام این تفسیرها مصادیقی هستند برای نور معنوی در قرآن و روایات اسلامی که به عنوان تفسیر ذکر شده اند،
و روح همه آنها در واقع یک چیز است و آن همان نور” هدایت” است که از قرآن و وحی و وجود پیامبران سرچشمه میگیرد
و با دلائل توحید آبیاری میشود، و نتیجه آن تسلیم در برابر فرمان خدا و تقوا است.[۲
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. ترجمه تفسیر المیزان، ج ۱۵، ص ۱۶۶-۱۷۵.
۲. تفسیر نمونه، ج ۱۴، ص ۴۷۰-۴۸۰.
۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو ، سوم، ۱۳۷۲ ش، ج ۷، ص ۲۲۲-۲۲۷.
پی نوشت ها:
[۱] . موسوى همدانى سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، قم
دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، پنجم، ۱۳۷۴ ش، ج۱۵، ص۱۶۶.
[۲] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۱۴، ص ۴۷۸.
منبع: اندیشه قم
