نظر اهل سنت در مورد عدل و امامت چیست؟
نظر اهل سنت در مورد عدل و امامت چیست؟
ابتدا به بیان مسأله «امامت» از دیدگاه شیعه و سنی می‌پردازیم: شیعه برای امامت مراتبی قایل است که سنی‌ها آن مراتب را قبول ندارند. لذا شیعه امامت را جزء اصول دین می‌داند. ولی اهل سنت امامت را به شکل دیگری قبول دارند و آن را جزء اصول دین نمی‌دانند. و این به آن علت است که مفهوم امامت در شیعه با آنچه در اهل سنت مطرح است، متفاوت می‌باشد. طبق نظر شیعه امامت دارای مراتب سه گانه است:
۱ – امامت به معنی رهبری اجتماع: یعنی ریاست عامه. وقتی پیامبر(ص)،از دنیا می‌رود یکی از شئون پیامبر(ص)، یعنی رهبری اجتماع بلاتکلیف می‌ماند. از طرفی اجتماع نیاز به رهبر دارد و در این هیچ تردیدی نیست، و شیعه و سنی هر دو این مطلب را قبول دارند. اما رهبر بعد از پیامبر(ص) کیست؟ شیعه می‌گوید: پیامبر(ص) حضرت علی (ع) را به عنوان رهبر بعد از خود تعیین کردند. ولی سنی‌ها معتقدند، پیامبر (ص) شخص معینی را برای این امر تعیین نکردند، بلکه وظیفه خود مسلمانان بود که رهبر خود را انتخاب کنند. پس در این قسمت، شیعه و سنی هر دو قایل به امامت به معنی رهبری اجتماع هستند اما سنی‌ها آن را انتخابی می‌دانند.
ولی شیعه به دلیل آیات و روایات، آن را انتصابی می‌دانند. از جمله آیه ۵۵ سوره مائده: «انّما وَلیُکُم‌الله و رَسولُه‌ُ وَالَّذین امَنُوا، الَّذین‌َ یُقیمُون‌َ الصلوه‌َ و یؤتون‌َ الزَّکوه‌َ و هم راکِعون; سرپرست شما فقط و فقط خدا و پیامبر خداست و مؤمنانی که نماز به پا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند.» که شیعه و سنی به اتفاق روایت کرده‌اند که این آیه در شأن حضرت علی(ع) نازل شده است. آیات ۳ و ۶۷ سوره مائده که درباره غدیر خم است، نیز دلالت بر این مسأله دارد. از طرفی احادیث فراوانی وجود دارد که بیانگر نصب حضرت علی (ع)به جانشینی پیامبر(ص) از سوی رسول اکرم(ص)، می‌باشد. از جمله حدیث غدیر که پیامبر(ص)، فرمود: اَلَسْت‌ُ اولَی بکم مِن‌ْ انفسکم آنگاه فرمودند: مَن‌ْ کنت‌ُ مولاه فهذا علی مولاه….
اما شیعه دو مقام دیگر برای امام (ع)، قایل است که اهل سنت اصلاً آنها را قبول ندارد. برای هیچکس از صحابه چنین مقامی را قایل نیستند و تنها برای پیامبر(ص) قایل به این دو مقام می‌باشند.
۲ – امامت به معنای ولایت: که اوج مفهوم امامت است. یعنی امام دارای چنان علو و احاطه روحی است که بر همه دلها تسلط دارد. در زیارات ائمه علیها سلام می‌خوانیم: «اشهد انک تشهد مَقامی و تَسمَع کلامی و تردُّ سلامی» اهل تسنن (غیر از وهابی‌ها) این مقام را تنها برای پیامبر(ص)، قبول دارند.
۳ – امامت به معنای مرجع دینی: طبق آیات قرآن، خداوند تبیین آیات خود را به عهده پیامبر(ص) گذاشت. …وانزلنا الیک الذِّکرَ لِتُبَیِّن‌َ لِلنّاس مَا نُزِّل‌َ اِلَیهم…(۴۲); و ما این ذکر را (قرآن) بر تو نازل کردیم تا آنچه را که به سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن سازی.
پیامبر اکرم (ص)نیز تفصیلات احکام و معارف را بیان فرمود و در روایات متواتر، اهل بیت را به عنوان مبین احکام دین معرفی نمود. حدیث ثقلین که در نقل شیعه و سنی در حد تواتر است، به این مضمون دلالت صریح دارد. «انّی تارک‌ٌ فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی…»
و از همین جاست که شیعه عصمت را در امامت لازم می‌داند. یعنی وقتی شیعه، امام را در چنین مقامی تلقی کند که حافظ و نگهبان شریعت و مرجع مردم برای شناساندن اسلام است، همانطور که برای پیامبر(ص) عصمت قایل است، برای امام (ع) نیز عصمت قایل می‌باشد.
بنابراین هر سخنی که از ناحیه ائمه، به ما برسد، مانند کلام پیامبر (ص)، معصوم از خطا و مبین دین است. اهل سنت گر چه در مسایل کلامی چنین مقامی را برای احدی بعد از پیامبر (ص)، قایل نیستند، اما در مسایل فقهی گفتار و رفتار صحابه پیامبر(ص) را بدون پذیرش عصمت آنان، مبین دین می‌دانند. و امّا موضوع «عدل» از دیدگاه شیعه و سنی: شیعه و گروهی از اهل تسنن به نام «معتزله» قایل به عدل می‌باشند. یعنی معتقدند خداوند چه در نظام تکوین و چه در نظام تشریع به حق و عدل رفتار می‌کند و ظلم نمی‌کند. اینان قایل به حسن و قبح عقلی بوده و با استناد به دلایل قطعی، مسأله مجبور بودن انسان و اینکه قضا و قدر الهی به طور مستقیم عمل می‌کند، را نفی کردند. که به عدلیه معروف شدند.
اما گروهی از اهل تسنن «اشاعره» منکر حسن و قبح عقلی بوده و به دنبال آن آزادی و اختیار انسان را انکار کردند و اصل علت و معلول را در نظام کلی جهان نپذیرفتند و قایلند که قضأ الهی مستقیماً عمل می‌کند. که نتیجه افکار آنان، انکار عدل درباره خداوند تعالی می‌باشد. یعنی معتقدند که هر چه خداوند انجام دهد عین عدل است. یعنی حتی اگر خداوند مؤمنی را کیفر دهد یا کافری را پاداش دهد… عدل خواهد بود. برای اطلاع بیشتر، می‌توانید به کتاب «عدل الهی» استاد مطهری مراجعه کنید.
منبع : مرکز پاسخگویی به سوالات و شبهات دینی
عدل و امامت / عدل و امامت / عدل و امامت
