فرقه مجسمه ها چه فرقه ای است ؟
فرقه مجسمه ها چه فرقه ای است ؟
نویسندگان ملل و نحل از گروهی از مسلمانان به عنوان مشبّهه و مجسمه یاد کرده اند. این گروه و فرقه خداوند را به موجودات جسمانی، تشبیه میکنند و برای خداوند دست و پا و دیگر اعضای موجودات جسمانی را قرار میدهند. مجسمه به معنای اعتقاد به جسمانی بودن خداوند است.
نفوذ عقاید پیروان ادیان و مذاهب دیگر در دنیای اسلام، پس از تلاقی و برخورد امت اسلامی با ملل مختل در پیدایش چنین عقیدهای و یا لااقل در توسعه آن مؤثر بوده، ولی نباید این مطلب را نادیده گرفت که آیات متشابه درباره صفات خداوند زمینه ساز آن بوده. زیرا در این آیات صفاتی برای خداوند ثابت شده که مفاد ظاهری و ابتدایی آن، تشبیه و تجسم است. ابنخلدون (متوفای ۸۰۸ هجری) در این باره سخن گویایی دارد که یادآور میشویم:
الف) آیاتی که بر تنزیه خداوند از صفات اجسام دلالت دارد.
ب) آیاتی که ظاهر آنها موهم تشبیه است.
اکثر صحابه و تابعین دسته اول را گرفته و درباره دسته دوم سکوت کرده اند، ولی عدهای به ظاهر آیات متشابه تمسک کرده، گرفتار تشبیه شده اند. برخی به تشبیه در ذات گراییده و برای خدا دست و پا و صورت ثابت کرده اند، در نتیجه گرفتار تجسم آشکار شده اند. اما نه مانند دیگر اجسام گروهی از آنان به تشبیه در صفات قایل شدند و برای خداوند جهت و استوا نزول و صدا و حرف و مانند آن را اثبات کردند. چون این صفات مستلزم تجسم است، برای رهایی از پیامدهای نادرست آن گفتند: خداوند جهت دارد، ولی نه مانند جهات اجسام؛ صدا دارد، نه مانند سایر صداها.(۱)
در شکل گیری گروه مجسمه علاوه بر جمود فکری در تفسیر آیات، اخبارگری،(۲) جعل احادیث و برخی حکومتها نیز نقش داشتهاند(۳)، مضافاً بر این که دوری از معارف اهل بیت(ع) نیز در شکلگیری این گروه تأثیرگذار بوده است. اگر بنیانگذاران و طرفداران این گروه در تفسیر آیات و روایات پیامبر(ص) از معارف اهل بیت و عقل بهره میگرفتند، دچار انحراف فکری نمیشدند. در آیات متعدد و روایات مختلف آمده است که خداوند جسم نیست: “لیس کمثله شیء و هو السّمیع البصیر؛ همانند او چیزی نیست او شنوا و بینا است”.(۴)
پینوشتها:
۱ – الملل و النحل شهرستانی،، ج ۱، ص ۱۰۳ به بعد؛ عبدالله مبلغی، ج ۳، ص ۱۳۰۸ – ۱۳۱۴.
۲ – جعفر سبحانی، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، ص ۶۹.
۳ – عبدالله مبلغی، همان.
۴ – شورا (۴۲) آیه ۱۱.
منبع : مرکز پاسخگویی به سوالات و شبهات دینی
