سماع چه ماهیتی دارد و حکم شرعی آن چیست؟

ماهیت سماع و حکم شرعی آن

از جمله مواردی که صوفیه از شریعت پا را فرا تر نهاده و با وجود تاکیدات بزرگان و علماء شیعه در طول تاریخ در مورد موسیقی و حد و حدود آن

اما صوفیه وقعی به این تاکیدات ننهاده و کار خود را ادامه داد و در مواردی به مخالفت با فتاوای این بزرگان تمام قد ایستادند و مواضعی محکم گرفتند،

هر چند در برهه ای از زمان به خاطر قدرت اجتماعی علماء شیعه نتوانسته اند به مخالفت رو در رو با ایشان بپردازند

اما تا آنجا که توانستند به مخالفت علمی و پنهانی پرداختند

با رجوع به رساله های عملیه علماء برجسته متوجه می شویم که برای موسیقی حد و حدودی است

که در نهایت به این نقطه می رسیم که موسیقی اگر به حد غنا برسد حرام است.

اما یکی از مسائلی که در اکثر فرقه های صوفیه (با روشها و گونه های مختلف) وجود دارد، “سماع” است.

مقصود آنان از سماع، همان موسیقی است که معمولا ضمن اشعار با محتوای عرفانی اجرا می نمایند

کیفیت و صحت مضمون باعث رد حرمت نمیشود

در روایات، از غنا و موسیقی و حتی سماع به شدت نهی شده است

فقهای بزرگ با استناد به این روایات گفته اند صحت مضمون شعر، هرگز باعث حلال شدن آهنگ و موسیقی نگردیده و بلکه حرمت آن را مضاعف می گرداند.

مثلا کسی که با خواندن قرآن مجید، غنا انجام دهد، گناه او بسیار بزرگتر است از کسی که غنا را در غیر قرآن انجام می دهد.

صوفیان کتابهای زیادی درباره سماع نوشته اند و نه تنها آن را حلال دانسته اند، بلکه برخی از آنان گفته اند اگر کسی موسیقی را حرام بداند کافر است.[۱]

و چون صوفیان در باب سماع، التزام عملی به شرع ندارند

عده زیادی از مجتهدان و علمای شیعه رساله های متعدد در بازه سماع صوفیان و حرمت آن به نگارش در آورده اند.[۲]

و در پایان نظر خواننده گرامی را به استفتائاتی که توسط یکی از دوستان در مورد سماع و صوفی گری انجام گرفت جلب می شود

تا نظرات مراجع عظام تقلید را هم جویا شویم.[۳]

استفتاء از مراجع درباره حکم سماع

سوال :

اخیرا یکی از اساتید دانشگاه برای موجه جلوه دادن سماع(رقص صوفیانه)

با استناد به سخنان برخی از صوفیان و استشهاد به آیه شریفه

(و تری الجبال تحسبها جامده و هی تمرّ مرّ السحاب) گفته که همه کوهها و ابرها و عالم در رقص و سماع اند.

وی همچنین با بیان اینکه سماع حرکاتی موزون، ناشی از رقص و تلاطم روح است، سماع را تایید کرده و به دفاع از آن پرداخته است.

با توجه به رواج روز افزون تصوف و عرفان های کاذب خواهشمندیم بفرمایید آیا از لحاظ اسلام سماع حکم رقص را دارد؟ و حکم آن چگونه است؟

پاسخ مراجع معظم :

مقام معظم رهبری:

ترویج عقاید باطل صوفیه حرام است.

تقرب به خدای متعال با عبادت های جعلی حاصل نمی‌شود و باید از روش اهلبیت (علیهم السلام) پیروی کرد.

شماره استفتاء : ۲۲۲۷۷۵

آیت الله العظمی سیستانی:

موسیقی لهوی حرام است و همینطور غنا که سخن باطل با کیفیت لهوی است حرام می باشد

و اگر سخن باطل نباشد نیز اشکال دارد, و این روشها بر خلاف طریقه ی صحیحه اتباع اهل بیت (علیهم السلام) است.

آیت الله صافی العظمی گلپایگانی:

به هیچ وجه مستند شرعی ندارد باید بدانید افرادی که به اصطلاح عرفا نام دارند

اکثریت دارای انحرافات فکری و عقیدتی و روشهای خرافی می باشند و گفتارها و سخنانی دارند که با نصوص قرآن مجید و احادیث شریفه مخالفت دارد.

افرادی از این فبیل طریقه متشرعه و ملتزمین به احکام و آداب شریعت را نداشته اند

و اگر هم برخی آنها را از عقاید فاسده تبرئه نمایند برای شخص مسلمان آراء و عقایدشان حجت نیست

قدر مسلم این است که این افراد و آرائشان در طول چهارده قرن در محیط مذهب و تشیع هیچگاه مرجع و ملجا نبوده است

و در همه ادوار واعصار رهبران عقیدتی شیعه

افرادی مثل ابن بابویه پدر صدوق و خودصدوق و شیخ مفیدها و شیخ طوسی ها و علامه حلی ها

و مجلسی ها و صدها و هزارها علما از این قبیل بوده اند که در ارائه مرزهای بین کفر و اسلام و همواره کلامشان قطعی و قاطع بوده است.

اکنون هم راه و صراط مستقیم همان راه آنها است.

مع ذلک برای مزید شناسایی به حال این افراد می توانید به کتاب هایی مثل:

خیراتیه و فضائح الصوفیه و نقدی بر مثنوی و حدیقه الشیعه و عرفان و تصوف و جستجو در عرفان اسلامی رجوع نمایید.

شماره اتوماتیک استفتاء :  ۹۰۳۲۷

آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

در اسلام چیزی به نام سماع نداریم

و این مطلب ساخته دست برخی از فرقه های منحرف صوفیه است.

آن آیات نیز هرگز دلالت بر جواز رقص سماع نمی کند و استدلال و استناد به آن آیات برای جواز این رقص غلط اندر غلط است.

جهت اطلاع از عقاید انحرافی صوفیه می توانید به کتاب ما «جلوه حق»رجوع کنید.

آیت الله مظاهری:

حرام است و شرکت در این گونه جلسات نیز جایز نیست.

آیت الله نوری همدانی:

اینگونه برداشتها از قرآن که منشأ آن هوی و هوس می‌باشد و هیچگونه مستند عقلائی ندارد و تفسیر به رأی است حرام است.

شماره استفتاء : ۲۵۶۲

آیت الله سید محمد صادق روحانی:

اولا حکم رقص را دارد ثانیا حکم تفسیر قرآن به رای نیز دارد ثالثا جزای رجاء تصوف و عرفان کاذب را دارد.

شماره استفتاء : ۵۹۶۵۷

آیت الله محمد عزّالدین حسینی زنجانی:

فرق صوفیه و اعمال آنها از نظر فقه شیعه مورد تایید نبوده و سماع نیز جایز نیست.

آیت الله سید محمد شاهرودی:

سماع و حرکاتی که معروف به رقص سماع است نیز جائز نیست.

آیت الله موسوی اردبیلی:

استناد اینگونه اعمال به آیات قرآن بی اساس و فاقد اعتبار است و انجام آنها شرعیتی ندارد.

شماره استفتاء : ۰۰۰۶۰۶۸

منابع:

۱-به رساله “بوارق الماع” رجوع شود.

۲-در این باره به رساله “سلوه الشیعه” چاپ شده در مجموعه “میراث اسلامی ایران” دفتر دوم ص ۳۳۷ و نیز به “میراث فقهی” شماره اول رجوع شود.

۳-پایگاه پژوهش درباره ابن عربی، عرفان و تصوف

برای مطالعه بیشتر رجوع شود به کتاب “در خانقاه بیدخت چه می گذرد؟” اثر ناشر الاسلام گنابادی

پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب

حلال و حرام