قاسطین چه کسانی بودند و چرا در مقابل حضرت علی ایستادند ؟
قاسطین چه کسانی بودند و چرا در مقابل حضرت علی (ع) ایستادند ؟
امیرالمؤمنین امام علی (علیهالسلام) در دوران حکومت خویش با گروه ها و جریان هایی از مسلمانان اختلاف پیدا کرد
و بعد از اینکه این جریان ها به هیچ وجه دست از تمرد و سرپیچی خود بر نداشتند و جامعه اسلامی را با اعمال خود به نا امنی کشاندند
حضرت مجبور شد که با سه گروه از آنها به جنگ بپردازد.
امام علی ( علیه السّلام ) این سه گروه را چنین وصف می‌کنند:
«من مأمور شده‌ام که با ناکثین و قاسطین و مارقین بجنگم ، و مأموریت خود را انجام دادم.
ناکثین همان اهل بصره و از یاران جمل بودند، ومارقین همان خوارج بودند و قاسطین اهل شام و از هواخواهان معاویه‌اند.»( ۱)
بنابراین می توان دریافت که قاسطین معاویه و یاران او می باشند
همچنین امام ـ علیه السلام ـ در برخی از فرمایشات خود، اصحاب معاویه یا همان قاسطین را فاسق خوانده‌اند(۲)
انگیزه های مقابله قاسطین با امام علی (علیه السلام)چه بود؟
امیرالمؤمنین امام علی(علیه السلام) در ابتدای حکومت خود، اقدام به یک سری عزل و نصب ها نمود که عدّه ای از إمرای بلاد را ابقا و برخی را غزل نمود
در مورد معاویه که در یکی از مهمترین مناطق جهان اسلام یعنی شامات حکومت می کرد، دستور به عزل او دادند و همین امر باعث شروع اختلافات وجنگ صفین شد.
درباره این دستور امام علی (علیه االسلام) و علل مخالفت معاویه باید به عنوان مقدمه در مورد شخصیت و پیشینه دو طرف جریان جنگ صفین
یعنی امام علی علیه السلام و معاویه، مطالبی را در نظر داشت تا جریانات بعدی را بهتر فهمید و درک کرد:
نگاهی به شخصیت امام علی علیهالسلام:
اولین نکته ای که در بررسی دوران حکومت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام باید در نظر داشت این است که:
ایشان خواستار تحول در روش حکومت و حکومت داری جهان اسلام بودندو خواهان باز گرداندن اداره جهان اسلام به روش حکومت داری پیامبر (ص)،بودند.
دارای هدف والای « گسترش عدالت » در جامعه و خواستار نهادینه شدن «زهد» و «پرهیز از اشرافی گری» در دستگاه حکومت و تمامی امرای تحت حکومت خودبودند.
خود نیز به عنوان یک الگو و مظهر کاملی از دوری از دنیا و زهد بودند. و آن چنان زهد می ورزید که گاهی برای لباس تنش نیازمند می شد.
از ابن حیان تمیمی از پدرش گزارشی وجود دارد که علی بن ابیطالب را بر منبر دیدم که می گفت:
«چه کسی است که این شمشیرم را بخرد؟ اگر پول ازاری داشتم، این را نمی فروختم. سپس مردی برخاست و گفت: من وجه ازار را به صورت سلف به تو می دهم.»
عبدالرزاق در ادامه می گوید: آن روز که علی(ع) چنین گفت، جز شام، دیگر سرزمین های اسلامی در دستش بود.(۳)
روشن است انسانی که خود این گونهزندگی می کند، هرگز نمی تواند تحمل کند که کارگزارانش به هر شکلی عمل کنند .
نگاهی به شخصیت معاویه:
نکته دیگری که باید به آن توجه داشتشناخت شخصیت معاویه است.
معاویه شخصیتی است که همراه پدرش، ابوسفیان، بیشترین ایستادگی را در مقابل اسلام و پیامبر اکرم (ص) داشت
حتی هنگامی که پدرش در سال فتح مکه (سال هشتم هجرت) ناگزیر مسلمان شد، معاویه از مکه گریخت و به سبب پذیرش اسلام، پدرش را توبیخ کرد.
بعدها وقتی همه راهها را بسته دید، ناگزیر اسلام آورد.
معاویه بیشترین کینه را از امام علی(علیه السلام) به دل داشت؛ زیرا امام(ع) در جنگ بدر برادرش حنظله و داییاش و لید بن عقبه را به هلاکت رسانده بود
و در کشتن جدش عتبه یا عمویش شیبه مشارکت داشت. (۴)
در پی موضع گیری ابوسفیان در جریان سقیفه (۵) ،حکّام آن زمان در پی یک معمله سیاسی زمینه حکومت ۱۷ ساله معاویه را بر شامات فراهم آوردند
این تا زمان حکومت امام علی ادامه داشت (۶)وبا این شرایط امام نمی خواست آن امتیاز و سازشی را که پیشینیان به معاویه داده بودند ،به او بدهد .
انگیزه های دشمنی معاویه با امام علی (ع):
با توجه به زوایای مختلفی که از شخصیت و سیره حکومتی امام علی (علیه السلام) و معاویه ذکر شد
برخی از انگیزه های دشمنی معاویه با امام علی(ع) که به نبرد صفّین ختم شد ، را بیان میکنیم:
۱. قدرت طلبی معاویه
۲. رقابت قومی و نژادی
۳. اشرافی گری و رفتار شاهانه معاویه
با توجه به این شخصیت و کردار معاویه ، بدیهی است امام علی(علیه السلام) لحظه ای إمارتش را تحمل نمیکند
و در پاسخ مغیره که به وی پیشنهاد کرد معاویه را تا یک سال برکنار نسازد ، میفرماید:
«من حاضر نیستم حتی دو روز معاویه را به کار گمارم؛(۷) به خداوند سوگند! به جهت مصلحت دنیایم،فساد در دینم را نمیپذیریم».(۸)
این سخن آشکارا نشان میدهد که بقای معاویه در إمارت شام جز فساد دین و مبانی آن نتیجه ای در پی نداشت.
___________________
۱- ابن کثیر،البدایه و النهایه، ج۷، ص۳۰۵. قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۸۸.
۲- نهج البلاغه، خطبه ۳.
۳- استیعاب ۲۱۲/۳.
۴- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱، ص ۳۳۸.
۵- موسوعه الامام علی بنابی طالب، ج ۳، ص ۵۴.
۶- شرح نهج البلاغه، ج ۱، ص ۳۳۸؛انساب الاشراف، ج ۴، ص ۲۹۸.
۷- مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۶۴.
۸- نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه، ج ۱، ص ۲۲۶.
منبع : پرسمان قرآن
