حجم مطالب تاریخی قرآن چه میزان است؟

با یک نگاه گذرا به آیات و موضوعات قرآن می‌شود فهمید حدود سه پنجم قرآن درباره تاریخ است و حدوداً چهار هزار آیه از کل آیات، مربوط به تاریخ است، و قریب به ۱۳ بار فرمان داد و دستور «سیروا فی الأرض… »نشانه اهمیت تاریخ است که در تعبیری می‌شود «سیروا فی التاریخ» گفت. البته قرآن با روش خاص خودش وارد تاریخ شده اول گزارش داده و بعد نتیجه‌گیری کرده و بعد تحلیلی به عمل آورده است لذا نتیجه‌گیری در تاریخ بسیار مهم است برای همین تاریخ پیامبران، پادشاهان، اقوام و ملتها ،فلسفه تاریخ و انسان‌های مختلف و… را مد نظر گرفته است.(۱)
حجم مطالب تاریخی در قرآن را می‌شود از واژه‌های(۲) مانند:

۱- قصص یعنی پی گرفتن و دنبال کردن که ۲۶ بار آمده است (قصه یکی از شیوه‌هایی نگاه قرآن به تاریخ است هنر قرآن استفاده از قصه که حجم زیادی از آیات را شامل می‌شود) لقد کان فی قصصهم عبرهٌ….(۳)

۲ . حدیث یعنی حرف نو که ۱۰ بار آمده

۳ . نبأ ۱۲ مورد به معنای خبر

۴ . عبرت که نتیجه تاریخ است (عبرت و تعبیر به معنای عبور از صحنه‌ای به صحنه‌ای دیگر، عبرت عبور از دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها به نادیدنی‌ها و ناشنیدنی‌ها است.

۵ . اساطیر که ۹ بار به معنای یک سلسله روایات که به عنوان سنن حفظ و نقل شده است.

۶ . بیان ضرب المثل و تمثیل که این تنوع و دگرگونی‌های بیانی قرآن است.(۴)

حجم مطالب تاریخی در قرآن از نگاه دیگر، دو گونه نظر به تاریخ در قرآن دیده می‌شود:

۱ . نظر به مجموع تاریخ (یعنی قرآن هرگز یک فلسفه علمی برای مجموع تاریخ ارائه نداده بلکه تنها به توصیف و پیشگویی پرداخته است)

۲ . نظر به اجرای تاریخ (یعنی اظهارات قرآن کاملاً روشن و دلنشین است تعمیم‌های استقرایی با نتیجه‌گیری‌های مشخص و با برد محدود و معین در قرآن یافت می‌شود. لذا جمعی از آیات قرآن یادآور سرنوشت ملت‌های گذشته و تاریخ آنان و تجربه‌هایی که داشته‌اند در انذار افراد موجود و آیندگان بسیار مؤثر است. این خط و مشی قرآنی (استفاده از تاریخ) را مصلحان بزرگ و انسان‌های متعالی در تجربه‌های انسانی تاریخ دقت می‌کنند و در بهره‌گیری از آن می‌کوشند که امام علی ـ علیه السلام ـ خطاب به فرزندش امام حسن ـ علیه السلام ـ می‌فرمود: «من در سرگذشتگان چنان مطالعه کرده‌ام و به‌ آنها آگاهم که گویا با آنان زیسته‌ام و به اندازه آنها عمر کرده‌ام»(5) به خاطر همین خدا به پیامبرش فرمان می‌دهد در راه اعتلای کلمه توحید و رستگاری و هدایت بندگان از تاریخ استفاده کند و روزهای مقدس خداوند (ایام الله) را به یادشان آورد.
منبع جهت مطالعه بیشتر:
عزت الله رادمنش، مکتب‌های تاریخی و تجددگرایی تاریخ، ۱۳۷۹، ص ۱۷۴ ـ ۱۴۶، بحث مکتب تاریخی قرآن.

پی نوشتها:
(۱)- رادمنش، عزت الله، قرآن، جامعه‌شناسی اتوپیا، تهران، سپهر، ۱۳۶۱، ص ۱۶۹ ـ ۱۱۳.
(۲)- برداشت‌هایی درباره فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن،‌ ص ۵۲.
(۳)- یوسف/۱۲
(۴)- کرمی، علی، ظهور و سقوط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن، قم، نشر مرتضی، ۱۳۷۰، ص ۲ ـ ۷۱.
(۵)- نهج‌البلاغه، نامه ۳۱.

منبع : پرسمان قرآن