چگونه می توانیم با بدگمانی مقابله کنیم ؟
اگر نگوییم بدگمانی یک رذیله اخلاقی است و بنا را براین بگذاریم که یک نوع بیماری است که می تواند باعث تباهی زندگی و حتی نابودی زندگی دیگران بشود . به نظر شما چگونه میشود با این بیماری مقابله کرد ؟ چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید ؟
با سلام
هرچند سوال شما درباره راه های درمان سوء ظن است به ناچار بایستی اول به معنای دقیق آن و اینکه چه سوء ظنی گناه است بپردازیم و سپس راه های درمان آن را مطرح کنیم." یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ …"مراد از ظنى که در این آیه مسلمین مامور به اجتناب از آن شده اند، ظن سوء است، و گر نه ظن خیر که بسیار خوب است، و به آن سفارش هم شده، هم چنان که از آیه" لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً" هم استفاده مى شود.و مراد از" اجتناب از ظن" اجتناب از خود ظن نیست، چون ظن، خود نوعى ادراک نفسانى است، و در دل باز است، ناگهان ظنى در آن وارد مى شود و آدمى نمى تواند براى نفس و دل خود درى بسازد، تا از ورود ظن بد جلوگیرى کند، پس نهى کردن از خود ظن صحیح نیست. بله، مگر آنکه از پاره اى مقدمات اختیارى آن نهى کند. پس منظور آیه مورد بحث نهى از پذیرفتن ظن بد است.(۱)اما درمان بد گمانی:
۱-انسان می تواند با تفکر روى مسائل مختلفى، گمان بد را در بسیارى از موارد از خود دور سازد، به این ترتیب که در راه هاى حمل بر صحت بیندیشد و احتمالات صحیحى را که در مورد آن عمل وجود دارد در ذهن خود مجسم سازدو تدریجا بر گمان بد غلبه کند. بنا بر این گمان بد چیزى نیست که همیشه از اختیار آدمى بیرون باشد.لذا در روایات دستور داده شده که اعمال برادرت را بر نیکوترین وجه ممکن حمل کن، تا دلیلى بر خلاف آن قائم شود، و هرگز نسبت به سخنى که از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر، ما دام که مى توانى محمل نیکى براى آن بیابى،قال أمیر المؤمنین ع:ضع امر اخیک على احسنه حتى یاتیک ما یقلبک منه. و لا تظنن بکلمه خرجت دستورها در زمینه روابط اجتماعى انسان ها است، که مساله امنیت را به طور کامل در جامعه تضمین مى کند.(۲)
۲-تفکر به آثار سوء گمان بد:پیغمبر گرامى ص در حدیثى مى فرماید:ان اللَّه حرم من المسلم دمه و ماله و عرضه، و ان یظن به السوء:" خداوند خون و مال و آبروى مسلمان را بر دیگران حرام کرده، و همچنین گمان بد در باره او بردن" .گمان بد نه تنها به طرف مقابل و حیثیت او لطمه وارد مى کند، بلکه براى صاحب آن نیز بلائى است بزرگ زیرا سبب مى شود که او را از همکارى با مردم و تعاون اجتماعى بر کنار کند، و دنیایى وحشتناک آکنده از غربت و انزوا فراهم سازد، چنان که در حدیثى از أمیر مؤمنان على ع آمده است:من لم یحسن ظنه استوحش من کل احد:کسى که گمان بد داشته باشد از همه کس مى ترسد و وحشت دارد!(۳)
__________________________________________________
(۱)ترجمه المیزان، ج18، ص: ۴۸۴
(۲)تفسیر نمونه /ج۲۲/ص۱۸۳
(۳)تفسر نمونه /ج۲۲/ ص ۱۸۸
منبع: پرسمان قرآن
