آیا حیوانات عقل و شعور دارند؟
آیا حیوانات عقل و شعور دارند؟
عدم درک انسان از شعورمند بودن موجودات پیرامون خود می تواند باعث یک سوال اشتباه در باب آفرینش شود آن اینکه:
” چرا خداوند، حیوانات و جمادات را بی عقل وشعور آفریده است”.
چون از برخی آیات و روایات استفاده می شود که همه موجودات، از جمله حیوانات دارای گونه ای درک و شعور هستند.
خداوند در آیه ۴۴ سوره اسراء می فرماید:
“وَإِن مِّن شَىْءٍ إِلَّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَـٰکِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ
هیچ موجودی نیست مگر این که خداوند را تسبیح می کند، ولی شما ذکر و تسبیح آن‌ها را درک نمی کنید”
از این آیه معلوم می شود موجودات دیگر هم یک گونه ادراک و شعوری نسبت به پروردگار خویش دارند.
در سوره نحل آیه ۶۸ راجع به زنبور عسل می‌فرماید:
“وَأَوْحَىٰ رَ‌بُّکَ إِلَى ٱلنَّحْلِ أَنِ ٱتَّخِذِى مِنَ ٱلْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ ٱلشَّجَرِ
پروردگارت به زنبور عسل وحی کرد که در کوه‌ها و درختان برای خود لانه و خانه بسازد و انتخاب کند”.
معلوم است که زنبور عسل دارای شعور و درکی است که مورد الهام الهی قرار گرفته است.
البته کسانی بوده‌اند که زبان حیوانات را می‌فهمیده و با آن‌ها صحبت می‌کرده اند، چنان که درباره حضرت سلیمان می‌خوانیم:
“عُلِّمْنَا مَنطِقَ ٱلطَّیْرِ؛[نمل ، آیه ۱۶]
منطق و زبان پرندگان به ما (حضرت سلیمان) تعلیم شده” این معنا در روایات اسلامی نسبت به پیامبر و ائمه (علیهم السلام) نیز آمده است.
کما اینکه شهید مطهری می فرمایند:
فلاسفه در مباحث عقلی ثابت کرده اند که وجود به خودی خود مساوی با نوعی شعور است
منتهی وجودها چنان آمیخته با عدم است که برای ما تصور وجود و شعور آن‌ها مشکل است
ولی اجمالاً می‌دانیم آن چه را که شعور می دانیم، درجه‌ای از آن در آن جا هست، اما آن درجه را نمی توانیم تصور کنیم.[۱]
بنابر این خداوند نه تنها موجودات را بی عقل و شعور نیافریده، بلکه خود شعور همگانی بر سرتاسر عالم حاکم است.
همه موجودات اعم از انسان،حیوان، نبات و جماد ازیک نوع شعور برخوردارند، هر چند کیفیت و کمیت شعور ایشان برای ما معلوم نباشد.
جمله ذرات عالم در نهان / با تو می گویند روزان و شبان
ما سمیعیم و بصیریم و هشیم / با شما نامحرمان ما خاموشیم
___________________________
پی نوشت :
۱. مجموعه آثار، شهید مطهری،ج ۷، ص ۴۴۱.
منبع: پایگاه اینترنتی رهروان ولایت
