در منابع اهل سنت نحوه صلوات فرستادن بر پیامبر(ص) چگونه است؟
نحوه صلوات فرستادن بر پیامبر (ص) در منابع اهل سنت
یکی از توصیه های قرآن کریم به عموم مسلمانان این است که بر پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) درود و تحیت بفرستند و در این باره می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیما [احزاب/۵۶] خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود مىفرستند، اى کسانى که ایمان آوردهاید بر او درود فرستید و سلام گویید و تسلیم فرمانش باشید». لذا با توجه به این آیه باید بر حضرت صلوات و درود بفرستیم.
این که باید بر حضرت صلوات و درود فرستاد مورد اتفاق جمیع فرق اسلامی است و هیچ شک و شبهه‌ای در آن نیست؛ اما آن‌چه مورد اختلاف است این است که این صلوات را چگونه و به چه نحو باید فرستاد؟ شیعه بالاتفاق معتقد است با توجه به احادیث مختلفی که از خود حضرت و ائمه اطهار(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) رسیده است، در هنگام صلوات باید هم بر پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) صلوات فرستاد و هم بر آل او (فرزندان ایشان از نسل حضرت زهرا) یعنی به این صورت «اللهم صل علی محمد و آل محمد». اما در زمان کنونی دیده شده که اهل سنت تنها بر خود حضرت به این صورت «اللهم صل علی محمد» صلوات می‌فرستند و بر «آل محمد» صلوات نمی‌فرستند.
با مراجعه به منابع روایی دسته اول اهل سنت خواهیم دید که در منابع روایی آن‌ها روایاتی وجود دارد که بیان کرده‌اند خود حضرت فرموده که بر آل من هم صلوات بفرستید؛ اما متاسفانه برخی از علمای اهل سنت با توجه به تعصبی که دارند، این روایات را نادیده گرفته و صلوات را دم بریده می‌فرستند. ما در این نوشتار بیان خواهیم کرد بزرگان اهل سنت و افراد مورد وثوق ایشان از قول صحابه و خصوصاً پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) «صلوات» را به صورت کامل نقل کرده و گفته‌اند باید بر «آل محمد» هم صلوات فرستاد.
در منابع بزرگان اهل سنت «صلوات» را چگونه گزارش کرده‌اند؟
در چگونگی و کیفیت «صلوات» فرستادن بر «محمد و آل محمد» اخبار بسیاری رسیده است که نوشتن همه آن موارد در یک پست نمی‌گنجد. لذا ما ناچاریم در حد اختصار به چند مورد اشاره کرده و خوانندگان محترم را به منابع آن ارجاع دهیم:
۱. «سیوطی» از بزرگان اهل سنت در تفسیر «الدّر المنثور» ده‌ها حدیث در باب کیفیت «صلوات» از بزرگان اهل سنت مانند بخاری، نسائی، ابن داوود و… آورده است و در اکثر قریب به اتفاق این گزارشات نقل شده وقتی از پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) درباره کیفیت «صلوات» پرسیده می‌شود، حضرت می‌فرمودند: «این‌گونه «صلوات» بفرستید: «اللّهمّ صلّ على محمّد و على آل محمّد».[۲]
۲. «بخاری» از بزرگان و افراد مورد ستایش اهل سنت نیز در همین باب به سند خودش، از پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) نقل کرده است که فرمود: کسى که هنگام درود فرستادن بر من بگوید: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد» در روز قیامت، به شهادت او گواهى مىدهم و از او در پیش‌گاه الهی شفاعت مىکنم».[۳]
۳. «ترمزی» و «مسلم» که از بزرگان اهل سنت هستند نیز در باب درود فرستادن بر پیامبر(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) روایت کرده‌اند: «رسول خدا(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) فرمود: این‌گونه بر من درود بفرستید: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد، کما صلّیت على آل ابراهیم؛ و بارک على محمد و على آل محمد، کما بارکت على آل ابراهیم فى العالمین انّک حمید مجید» این حدیث را «ترمذى» در صحیح ترمذی نقل کرده است و اشاره کرده، حدیث مزبور، حدیث صحیح است.[۴]
۴. «نسایی» نیز از بزرگان اهل سنت به سند خود، چندین روایت از صحابه نقل کرده است که گفتند: خدمت رسول خدا(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) عرض کردیم: کیفیت درود بر خودتان را به ما یاد دهید. حضرت فرمود: بگویید: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد».[۵]
۶. «ابن ماجه» در کتاب «صلاه» به سند خود، از «ابن مسعود» نقل کرده است: «هر گاه بر رسول خدا(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) درود مىفرستید، بگونهاى بکوشید که بهترین درودها را به حضور آن حضرت، تقدیم کرده باشید؛ به دلیل آن‌که ممکن است درود شما به حضور آن حضرت عرضه شود. حاضران گفتند: بهتر آن است کیفیت درود بر آن حضرت را به ما یاد دهى! وى در پاسخ گفت: در هنگام درود بگویید: «اللهمّ صلّ على محمد و على آل محمد».[۶]
۷. در «شرح صحیح بخاری» و «سنن بیهقی» آمده است، رسول خدا(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) فرمود: کسى که بگوید: «اللهمّ صلّ على محمد و على آل محمد» در روز قیامت، گواه او بوده و از وى، شفاعت خواهم کرد».[۷]
۸. «طبرى» از مورخان و مفسران بزرگ و مورد اعتماد اهل سنت به سند خود، چندین روایت در باب چگونگی درود و صلوات نقل کرده است که صحابه از پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) درباره کیفیت «صلوات» پرسیدند، حضرت فرمود: در هنگام درود بر من، بگویید: «اللّهمّ صلّ على محمد و على آل محمد».[۸]
در نتیجه: این گزارشات نمونه‌ای از ده‌ها روایت درباره چگونگی و کیفیت «صلوات» بود و همه این روایات دلیل بر آن است بزرگان اهل سنت ذکر «صلوات» را همانند شیعیان گزارش کرده‌اند و در جای جود ثابت شده است که «آل محمد» همان اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم‌السلام) هستند. پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) اهل بیت خود را در شأن و مقام و رتبه خویش، قرار داده و درود بر آنان را لازم دانسته است و «اهل بیت» پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله) نیز، از عظمت ایشان برخوردارند.
_____________________________________________
پی‌نوشت
[۱]. صواعق المحرقه، مطبعه میمنیّه، مصر، سال ۱۳۱۲ هجرى، ص ۸۸.
[۲]. الدر المنثور، کتابخانه آیه الله مرعشى نجفى قم سال ۱۴۰۴ هجری ذیل آیه إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیما.
[۳]. الادب المفرد بخارى، چاپ مطبعه خلیلى سال ۱۳۰۶ هجرى، شهر اره هند ص ۹۳.
[۴]. صحیح ترمزی، طبع چاپخانه بولاق سال ۱۲۹۲ هجرى ج۲۱، ص ۲۱۲؛ صحیح مسلم، چاپ مطبعه بولاق، سال ۱۲۹۰ هجرى، در کتاب «صلاه» باب تشهد.
[۵]. صحیح نسائى، چاپ مطبعه تقدم، مصر سال ۱۳۴۸ هجرى، ج۱، ص ۱۹۰.
[۶]. صحیح ابن ماجه، طبع چاپخانه فاروقى، دهلى هند بی تا، ص ۶۵.
[۷]. فتح البارى فى شرح البخارى، مطبعه مصطفى بابى حلبى، مصر، سال ۱۳۷۸ هجرى، ج۱۳، ص۴۱۱ ؛ سنن بیهقی، چاپ مطبعه مجلس دائره المعارف نظامیه، حیدرآباد دکن، سال ۱۳۴۴ هجرى، ج۲، ص۲۷۹.
[۸]. تفسیر طبری، مطبعه استقامت، قاهره، سال ۱۳۷۵ هجرى، ج۲۲، ص۳۱.منابع
