منظور از اقوم در آیه ۹ سوره اسراء چیست؟

با عنایت به آیه ی (( ان هذا القرآن یهدی للٍتی هی اقوم)) منظور از کلمه اقوم در این آیه چیست ؟ ایا منظور استقامت در دین اسلام است یا به طور کلی استقامت در همه ادیان ؟ آیا این قوام و استقامت اگر در باره دین اسلام است دلیلش خاتمیت پیامبر (ص) در این دین است یا دلائل دیگری دارد ؟

با سلام و عرض ادب
در مورد سوال شما پرسشگر محترم عرض کنم که " اقوم" از ماده" قیام" گرفته شده است، و از آنجا که انسان به هنگامى که مى ‏خواهد فعالیت پى‏ گیرى انجام دهد قیام مى ‏کند و به کار مى‏ پردازد از این نظر قیام کنایه از حسن انجام امور و آمادگى براى فعالیت آمده است، ضمنا" استقامت" که از همین ماده گرفته شده است و" قیم" که آنهم از این ماده است به معنى صاف و مستقیم و ثابت و پا بر جا است.
و از آنجا که" اقوم" صیغه" افعل تفضیل" است به معنى صافتر و مستقیم‏تر و پابرجاتر مى‏ آید و به این ترتیب، مفهوم آیه فوق چنین است که" قرآن به طریقه‏ اى که مستقیم‏ ترین و صافترین و پابرجاترین طرق است دعوت مى ‏کند".
صاف و مستقیم از نظر عقائدى که عرضه مى ‏کند، عقائدى روشن، قابل درک خالى از هر گونه ابهام و خرافات، عقائدى که دعوت به عمل دارد، نیروهاى انسانى را بسیج مى‏ کند و میان انسان و قوانین عالم طبیعت هماهنگى برقرار مى ‏سازد.
صافتر و مستقیم‏تر از این نظر که میان ظاهر و باطن، عقیده و عمل، تفکر و برنامه، همگونى ایجاد کرده و همه را به سوى" اللَّه" دعوت مى ‏کند.
صافتر و مستقیم ‏تر از نظر قوانین اجتماعى و اقتصادى و نظامات سیاسى که بر جامعه انسانى حکم فرما است که هم جنبه‏ هاى معنوى را پرورش مى ‏دهد و هم از نظر مادى، تکامل آفرین است.
به افراط و تفریط عبادت و همچنین برنامه‏ هاى اخلاقى که انسان را از هر گونه تمایل به افراط و تفریط و آز و حرص و طمع و اسراف و تبذیر و بخل و حسد و ضعف و استکبار رهایى مى ‏بخشد.
و بالآخره صافتر و مستقیم‏تر از نظر نظام حکومتى که برپادارنده عدل است و درهم کوبنده ستم و ستمگران.
آرى قرآن هدایت به طریقه و روشى مى ‏کند که در تمام زمینه‏ ها صافترین و مستقیم‏ترین و ثابت‏ترین طریقه است.(۱)
در اینجا این سؤال پیش مى ‏آید که مفهوم" افعل تفضیل"، این معنى را مى ‏رساند که در مذاهب و ادیان موجود اقوام دیگر، این استقامت و عدالت وجود دارد ولى در قرآن بیشتر است اما با توجه به چند نکته پاسخ این سؤال روشن مى‏شود، زیرا:
اولا اگر طرف مقایسه ادیان آسمانى دیگر باشد، بدون شک آنها نیز هر کدام در زمان و عصر خود آئینى مستقیم و صاف و پا بر جا بودند، ولى طبق قانون تکامل، هنگامى که به مرحله نهایى یعنى مرحله خاتمیت برسیم، آئینى وجود خواهد داشت که صافترین و پابرجاترین است.
ثانیا اگر طرف مقایسه غیر مذاهب آسمانى باشد باز هم افعل تفضیل در اینجا مفهوم دارد زیرا مکتب هاى دیگر مى ‏کوشند که سهمى از استقامت و صافى را داشته باشند ولى در مقایسه با اشتباهاتشان و در مقایسه مجموع آنها با قرآن روشن میشود که این آئین از همه مستقیم ‏تر و صافتر و با ساختمان روح و جسم و جان انسان هماهنگتر و به همین دلیل پابرجاتر است:
ثالثا همانگونه که سابقا هم اشاره کرده‏ ایم،" افعل تفضیل"، همیشه دلیل بر این نیست که طرف مقایسه، حتما سهمى از آن مفهوم را دارا است، چنان که در قرآن مجید مى ‏خوانیم أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدى‏:" آیا کسى که به سوى حق دعوت مى ‏کند شایسته‏ تر براى رهبرى است یا آن کس که راهى به حق ندارد مگر اینکه او را رهبرى کنند" (یونس- ۳۵).
ضمنا توجه به این نکته لازم است که با در نظر گرفتن این معنى که یکى از معانى" اقوم" ثابت‏تر و پابرجاتر است، و با در نظر گرفتن اینکه طرف مقایسه در عبارت ذکر نشده و به اصطلاح" حذف متعلق دلیل بر عموم است" روشن مى ‏شود که این آیه از آیاتى است که اشاره ‏اى به مساله خاتمیت اسلام و پیامبر نیز دارد، چرا که مى‏ گوید این آئین از همه آئینها ثابت‏تر و پابرجاتر است.(۲)

(۱)- تفسیر نمونه، ج‏12، ص ۳۷
(۲)- همان، ص ۳۸

منبع:پرسمان قرآن