دفاع از مظلوم در قرآن عظیم
دفاع از مظلوم یکی از آموزه های دین مقدس اسلام است. که در سیره پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه معصومین(علیهم السلام) نیز به چشم می خورد.
دفاع از مظلوم در قرآن کریم
در اینجا به برخی از آیاتی که راجع به این موضوع آمده، اشاره می شود؛ از جمله این آیات آیه ۳۹ سوره مبارکه حج می باشد:
«أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ[حج/ ۳۹]
به آنها که جنگ بر آنان تحمیل شده اجازه جهاد داده شده است، چرا که مورد ستم قرار گرفته اند و خدا قادر بر نصرت آنها است.»
«الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ
وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ [حج/ ۴۰]
همانها که به ناحق از خانه و لانه خود بدون هیچ دلیلی اخراج شدند جز اینکه میگفتند پروردگار ما الله است، و اگر خداوند بعضی از آنها را بوسیله بعضی دیگر دفع نکند دیرها و صومعه ها و معابد یهود و نصارا
و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده میشود ویران میگردد و خداوند کسانی را که او را یاری کنند (و از آئینش دفاع نمایند) یاری میکند، خداوند قوی و شکست ناپذیر است.»
هـنگامى که مسلمانان در مکه بودند مشرکان پیوسته آنها را آزار مى دادند، ومرتبا مسلمانان کتک خورده با سرهاى شکسته خدمت پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) مى رسیدند وشکایت مى کردند (و تقاضاى اذن جهاد داشـتـند)
اما پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) به آن ها مى فرمود:
صبر کنید، هنوز دستور جهاد به من داده نشده تا این کـه هـجرت شروع شد ومسلمین از مکه به مدینه آمدند، خداوند این آیه را که متضمن اذن جهاد است نازل کرد و این نخستین آیه اى است که درباره جهاد نازل شده.
در آیـه قـبـل ذکر شد که خداوند وعده دفاع از مؤمنان را داده ، در این آیه مى گوید:
{خداوند به کـسـانـى که جنگ از طرف دشمنان بر آنها تحمیل شده اجازه جهاد داده است ، چرا که آنها مورد ستم قرار گرفته اند)) (اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا}
در این آیات به دو قسمت مهم از فلسفه هاى جهاد اشاره شده است.
نخست جهاد ((مظلوم)) در برابر ((ظالم و ستمگر)) که حق مسلم طبیعى وفطرى و عقلى اوست که تن به ظلم ندهد، برخیزد و فریاد کند.
دیـگـر جـهاد در برابر طاغوتهایى است که قصد محو نام خدا را از دلها و ویران ساختن معابدى که مرکز بیدارى افکار است دارند.[۱]
{الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ} همانها که به ناحق از خانه و لانه خود بدون هیچ دلیلی اخراج شدند.
علت دفاع این است که شخص مظلوم به ناحق و بدون هیچ دلیلی مورد ظلم واقع شده است و علت دیگر دفاع آنکه اگر خداوند بعضی از آنها را بوسیله بعضی دیگر دفع نکند،
دیرها و صومعه ها و معابد یهود و نصارا و مساجدی که نام خدا در آن بسیار برده می شود، ویران می گردد.
دفاع خداوند از مومن
«إِنَّ اللَّهَ یُدَافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ خَوَّانٍ کَفُورٍ[حج/ ۳۸]
خداوند از کسانی که ایمان آورده اند دفاع میکند، خداوند هیچ خیانتکار کفران کننده ای را دوست ندارد.»
خداوند مدافع مومن است و اگر انسان مومن مورد ظلم واقع شود از او دفاع می کند. و کسی که به جنگ با مومن برخیزد، درحقیقت به جنگ خدا برخاسته و جنگ با خدا نتیجه ای جزشکست ندارد؛
زیرا خداوند قوی و عزیز است. لذا انسان باید مواظب باشد که به مومنین ظلم نکند، زیرا خداوند پشتیبان آنان می باشد.
یاری نمودن مردان و زنان مستضعف
«وَمَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیرًا[نساء/ ۷۵]
چرا در راه خدا و در راه مردان و زنان و کودکانی که (به دست ستمگران) تضعیف شده اند پیکار نمیکنید؟، همان افراد (ستمدیدهای) که میگویند
خدایا ما را از این شهر (مکه) که اهلش ستمگرند بیرون ببر و برای ما از طرف خود سرپرست قرار بده. و از برای ما از طرف خود یار و یاوری تعیین فرما.»
در آیه دیگر خداوند مومنین را درباره جهاد در راه خدا و یاری نمودن مردان و زنان مستضعف و مظلوم مورد سوال قرار می دهد.
همه مسلمین مسئول هستند
خداوند سبحان در قرآن کریم فرموده است: «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ [انبیاء/ ۹۲]
این است امت شما که امتى یگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستید»
مسلمان نباید نسبت مسلمانان دیگر که موردظلم واقع شده اند بی تفاوت باشد و باید به هر نوع که برای او میسر است، از ظالم بیزاری نموده و به مسلمانان مظلوم کمک کند، زیرا امت اسلامی پیکر واحده هستند.
پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله و سلم) فرمودند: «کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته»[۲] به راستی که همه شما حافظ و سرپرستید و همه شما جوابگوی مردم زیردست خود هستید.»
یکی از مواردی که انسان در قبال آن مسئول است مظلومی که مورد ظلم واقع می شود.
همگان در برابر ظلم به افراد بی گناه مسئول بوده و کسی که صدای مظلومی را بشنود و بدون عذر به او کمک نکند مسلمان نیست. مسلمان واقعی و انسان دارای وجدان در برابر تعدی به مظلوم نمی تواند بی تفاوت باشد.
و جناب سعدی شیرازی چه زیبا سروده است:
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بیغمی نشاید که نامت نهند آدمی
یاری مظلوم وصیت امام علی(علیه السلام) در پایان عمر
وقتى که ابن ملجم لعنه اللّه علیه به امام علی(علیه السلام) ضربت زد، امام به امام حسن و امام حسین(علیهما السّلام) وصیت فرمود:
«أُوصِیکُمَا بِتَقْوَى اللَّهِ وَ أَلَّا تَبْغِیَا الدُّنْیَا وَ إِنْ بَغَتْکُمَا وَ لَا تَأْسَفَا عَلَى شَیْءٍ مِنْهَا زُوِیَ عَنْکُمَا وَ قُولَا بِالْحَقِّ وَ اعْمَلَا لِلْأَجْرِ وَ کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً
وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَیْنِکُمْ…
شما را به تقواى الهى سفارش مى نمایم، و اینکه دنیا را مجویید گرچه دنیا شما را بجوید، و بر آنچه از دنیا از دستتان رفته متأسّف نباشید.
حق بگویید، و براى ثواب الهى بکوشید. دشمن ستمگر و یار ستمدیده باشید. شما و همه فرزندان و خاندانم و هر که این وصیتم به او مىرسد را به تقواى الهى، و نظم در زندگى، و اصلاح بین مردم سفارش مى کنم…»
«و کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً. و خصم ظالم و یاور مظلوم باشید.»[۳]
بنابراین کسانی که پیرو مولای متقیان علی(علیه السلام) و نسل ایشان از ائمه اطهار (علیهم السلام) هستند باید وصیت ایشان را مد نظر داشته و در حد توان عمل کنند که ازجمله این وصیت یاری مظلوم می باشد.
واکنش امام علی بعد از اینکه خبر درآوردن خلخال از پای زن یهودی را شنیدند
«وَلَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ کَانَ یَدْخُلُ عَلَى المَرْأَهِ المُسْلِمَهِ، وَالاَُْخْرَى المُعَاهَدَهِ فیَنْتَزِعُ حِجْلَهَاوَقُلْبَهَاوَقَلاَئِدَهَا،
وَرِعَاثَهَا ما تَمْتَنِعُ مِنْهُ إِلاَّ بِالاسْتِرْجَاعِ وَالاِسْتِرْحَامِ ثُمَّ انْصَرَفُوا وَافِرِینَ مَا نَالَ رَجُلاً مِنْهُمْ کَلْمٌ وَلاَ أُرِیقَ لَهُمْ دَمٌ،
فَلَوْ أَنَّ امْرَأً مُسْلِماً مَاتَ مِن بَعْدِ هَذا أَسَفاً مَا کَانَ بِهِ مَلُوماً، بَلْ کَانَ بِهِ عِنْدِی جَدِیراً.۴]
بمن خبر رسیده است که مردانى از آن سپاهیان بر زن مسلمان یا غیر مسلمان که معاهده زندگى در جوامع اسلامى او را تامین نموده است، هجوم برده، خلخال از پا و دستبند از دست آنان در آورده اند،
گردن بندها و گوشوارههاى آنان را به یغمابرده اند، این بینوایان در برابر آن غارتگران جز گفتن: انا لله و انا الیه راجعون و سوگند دادن به رحم یا طلب رحم و دلسوزى چارهاى نداشته اند.
آنگاه سپاهیان خونخوار با دست پر و کامیاب برگشته اند، نه زخمى بر یکى از آنان وارد شده و نه خونى از آنان ریخته شده است.
اگر پس از چنین حادثه[دلخراش]مردى مسلمان از شدت تاسف بمیرد، مورد ملامت نخواهد بود، بلکه مرگ براى انسان مسلمان بجهت تاثر از این حادثه در نظر من امرى شایسته و با مورد است .»
داشتن روحیه ی غیرت و جوانمردی از عواملی است که انسان را به دفاع از مظلوم وادار می سازد.
چه کسی غیرتمندتر از امام علی علیه السلام که به پاس فداکاری و دفاع ایشان از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) جبرئیل امین در صحنه ی احد نازل و این ندا از آسمان شنیده شد:
«لا سیف الا ذوالفقار و لا فتی الا علی[۵] شمشیری نیست مگر ذوالفقار و جوانمردی نیست جز علی»
به امید آن که خداوند مهربان به همگان توفیق عنایت کند که بتوانند با دست و زبان و اموال، مظلومین و مستضعفین جهان را یاری کنند. والسلام
وآخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین
__________________
پی نوشت:
[۱] تفسیر نمونه، سوره حج، آیه ۴۰
[۲] بحار الانوار (مجلسی) ج ۷۲، ص ۳۸، چاپ بیروت. منیه المرید (شهید ثانی) ص ۳۸۰.
[۳] نامه ۴۷، نهج البلاغه.
[۴] خطبه ۲۷، نهج البلاغه.
[۵] بحار،ج ۱۹، ص ۳۱۷، روایت
منبع:رهروان ولایت
