چه شک هایی نماز را باطل میکند؟

سؤال ۱: شک هایی که بروز آنها نماز را باطل می‌کند را لطفاً بیان فرمائید؟
جواب: شک هایی که نماز را باطل می‌کنند هشت تا می‌باشند:

۱ـ شک در شماره رکعت‌های نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک در شماره رکعت‌های نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی‌کند.

۲ـ شک در شماره رکعت‌های نماز سه رکعتی.

۳ـ آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. ۴ـ آنکه در نماز چهار رکعتی پیش ازتمام شدن سجده دوم، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. ۵ـ شک بین دو و پنج یا دو بیشتر از پنج. ۶ـ شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. ۷ـ شک در رکعت‌های نماز که نداند چند رکعت خوانده است. ۸ـ شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش، چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۱۶۵)

سؤال ۲: شک هایی که ما نباید به آنها اعتنا کنیم را بیان کنید؟
جواب: شک هائی که نباید به آنها اعتنا کرد شش قسم است:

۱ـ شک در چیزی که محل بجا آوردن آن، گذشته اشت، مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه.

۲ـ شک بعد از سلام نماز.

۳ـ شک بعد از گذشتن وقت نماز.

۴ـ شک کثیر الشک یعنی کسی که زیاد شک می‌کند.

۵ـ شک امام در شماره رکعت‌های نماز در صورتی که مأموم شماره آنها را بداند و همچنین شک مأموم در صورتی که امام شماره رکعت‌های نماز را بداند.

۶ـ شک در نماز مستحبی. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۱۶۷)

سؤال ۳: شک هایی که صحیح هستند و حکم بر آنها مترتب می‌شود را لطفاً بیان فرمائید؟
جواب: در ۹ صورت اگر در شماره رکعت‌های نماز چهار رکعتی شک کند، باید فکر نماید، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند وگرنه به دستورهائی که گفته می‌شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است:

۱ـ آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوم شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.

۲ـ شک بین دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.

۳ـ شک بین دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که باید بنا بر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته به جا آورد، ولی اگر بعد از سجده اول یا پیش از سر برداشتن از سجده دوم یکی از این سه شک برایش پیش آید می‌تواند نماز را رها کند و دوباره بخواند.

۴ـ شک بین چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که باید بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورد ولی اگر بعد از سجده اول یا پیش از سر برداشتن از سجده دوم، این شک برای او پیش آید، بنا بر احتیاط استحبابی به دستوری که گفته شد عمل کند اگر چه نمازش باطل است و باید دوباره بخواند.

۵ـ شک بین سه و چهار، که در هر جای نماز باشد، باید بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته به جا آورد.

۶ـ شک بین چهار و پنج در حال ایستاده که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته به جا آورد.

۷ـ شک بین سه و پنج در حال ایستاده که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده به جا آورد.

۸ـ شک بین سه و چهار و پنج در حال ایستاده، که باید بنشیند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته به جا آورد.

۹ـ شک بین پنج و شش در حال ایستاده که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو به جا آورد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م ۱۱۹۹)

سؤال ۴: آیا اطمینان مطلقاً حجت است یا نه؟
جواب: اگر اطمینان صدق کند، حجت است.

سؤال ۵: مظنّه در عدد رکعات حکم یقین را دارد یا خیر؟
جواب: در رکعات حکم یقین را دارد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۲۳۴)

سؤال ۶: کسی که شک بین سه و چهار کرده و بنا را بر چهار گذاشت و عمل به وظیفه کرد، بعد از راهی یقین پیدا کرد که سه رکعت خوانده آیا احتیاج به اعاده دارد یا نه؟
جواب: اگر بعد از نماز احتیاط فهمیده اعاده ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج۱, ص ۱۶۸, س۱۵۳)

سؤال ۷: آیا کسی که در یک نمازش شک ‌های مختلف می‌کند کثیر الشک هست؟
جواب: اگر سه شک در آن بکند کثیر الشک است. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج۱, ص ۱۶۹, س۱۵۹)

سؤال ۸: کسی که در مورد رکعت اول و دوم و همچنین سجده اول و دوم؛ کثیر الشک است وقتی که شک می‌کند بنا را بر کدام یک بگذارد؟
جواب: بنا بر رکعت دوم و سجده دوم بگذارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج۱, ص ۱۷۰, س۱۶۳)

سؤال ۹: اگر نفهمیم که نمازمان را سه رکعت یا چهار رکعت خوانده‌ایم آیا نماز قبول است یا خیر؟
جواب: شک در رکعات نماز دو رکعتی و سه رکعتی مثل نماز مغرب باطل است اما اگر نماز چهار رکعتی می‌خوانید و در آن شک بین سه و چهار کنید وظیفه آن است که بنا بر چهار بگذارید و نماز را تمام کنید و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته بخوانید. در نماز احتیاط خواندن حمد کافی است و سوره لازم نیست. و اگر بعد از تمام شدن نماز شک بین سه و چهار پیدا کردید به شک خود توجه نکنید و بگویید انشاء الله تمام خوانده‌ام. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م ۱۱۶۵ و۱۱۶۷ و۱۱۹۹)

سؤال ۱۰: اگر در نماز شک داشته باشیم که یکی از حرف‌های نماز را نگفتیم و در آن شک داشته باشیم باید نماز را بشکنیم و یا اهمیت ندهیم و نماز را بخوانیم؟
جواب: اگر بعد از گذشتن از محل شک کردید به شک خود توجه نکنید و نماز را ادامه دهید ولی اگر در محل عمل شک کنید باید آن را به جا آورید مثلاً اگر در موقع خواندن «قل هو الله احد» در خواندن کلمه‌ای از سوره حمد شک کردید توجه نکنید اما اگر در وقت خواندن آیه‌ای در ادای صحیح یک کلمه شک کردید آن را باید مجدداً به طور صحیح بخوانید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م ۱۱۶۸ و۱۱۶۹)

سؤال ۱۱: در نماز اگر کسی شک کند که تشهد را خوانده یا نه چه حکمی دارد؟
جواب: اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را به جا آورده یا نه؟ به نظر برخی از علماء نباید به شک خود توجه کند و برخی می‌فرمایند به جا آورد. به رساله مرجع تقلید خود در باب «شک در چیزی که محل آن گذشته است» مراجعه فرمائید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۱۷۲)

سؤال ۱۲: اگر کسی در نماز همه‌اش شک کند آیا باید به نماز ادامه دهد یا نه؟
جواب: اگر زیاد شک می‌کند به طوری که کثیر الشک به حساب می‌آید نباید به شک‌های خود اعتنا نماید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م ۱۱۸۴)

سؤال ۱۳: آیا استفاده از مهره‌هایی که تعداد رکعات و سجده و رکوع و… را نمایش می‌دهد و برای رفع شک به کار می‌رود جایز است یا خیر؟
جواب: مانعی ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج۱, ص ۱۶۵, س۱۴۰)

سؤال ۱۴: چنانچه در نماز ظهر شک کنیم که رکعت چهارم یا پنجم هستیم وظیفه چیست؟
جواب: اگر بعد از سجده دوم شک کنیم بنا را بر چهار می‌گذاریم و سلام می‌دهیم و بعد از سلام دو سجده سهو به جا می‌آوریم. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, ص۶۷۴)

سؤال ۱۵: اگر کسی شک کند که رکنی را بجا آورده یا نه چه باید بکند؟
جواب: چنانچه مشغول تشهد است اگر شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند و اگر یادش بیاید که آن رکن را بجا نیاورده، در صورتی که مشغول رکن بعد نشده، باید آن را بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱,م۱۱۷۶)

سؤال ۱۶: اگر کسی شک کند که عملی را که رکن نیست بجا آورده یا نه چه باید بکند؟
جواب: چنانچه مشغول کاری که بعد از آن است شده، باید به شک خود اعتنا نکند، مثلاً موقعی که مشغول خواندن سوره است، اگر شک کند که حمد را خوانده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند، و اگر بعد یادش بیاید که آن را بجا نیاورده و صورتی که مشغول رکن بعد نشده، باید بجا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش صحیح است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۱۷۷)

سؤال ۱۷: اگر کسی بعد از گذشتن و قت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه چه باید بکند؟
جواب: اگر کسی بعد از وقت شک کند یا گمان کند که نماز نخوانده، خواندن نماز لازم نیست، ولی اگر پیش از گذشتن وقت، شک کند که نماز خوانده یا نه، یا گمان کند که نخوانده، باید آن نماز را بخواند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۱۸۰)

سؤال ۱۸: شیوه خواندن نماز احتیاط چگونه است؟
جواب: کسی که نماز احتیاط بر او واجب است بعد از سلام نماز باید فوراً نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نماید پس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است بعد از۲ سجده تشهد بخواند و سلام دهد و اگر۲ رکعت نماز احتیاط بر او واجب است بعد از دو سجده، یک رکعت دیگر مثل رکعت اول به جا آورد و بعد از تشهد سلام دهد. نکته‌ایی که قابل ذکر است آن است که نماز احتیاط سوره و قنوت ندارد،و باید نیت آن را به زبان نیاورند و احتیاط واجب آن است که سوره حمد و بسم الله آن را هم آهسته بگویند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج۱, م۱۲۱۵ و۱۲۱۶)