شرچیست وموجودشرور کیست؟
در مورد وجود شر و موجود شرور در محضر اراده حق توضیح دهید.
خداوند سرمنشأ همه موجودات، تمام موجودات بهره وجودی خود را از او گرفتندو اگر در موردی شرّی می بینیم آن شر نسبی است، یعنی نسبت به موجودات دیگر معنای شر پیدا می کند، برای توضیح بیشتر خود شیطان را مثال می زنیم.
واضح ترین شر در عالم شیطان لعین رجیم است، او مظهر همه بدیها و زشتیها و مصداق کامل شرور است، اما آیا هیج فلسفه وجودی در شیطان موجود نیست؟ یعنی بود و نبود آن مساوی است؟ چرا خداوند او را مأمور ساخت تا بنی آدم را اغواء نموده، در مال و جانشان شریک شود؟ براستی چرا؟
پاسخ این سؤالات را شهید مطهری چنین می فرماید:
شیطان از نظر قرآن مصداق: الّذى احسن کلّ شىء خلقه «1» و همچنین مصداق: ربّنا الّذى اعطى کلّ شىء خلقه ثمّ هدى «2» است.
وجود شیطان و شیطنت و اضلال او خود مبنى بر حکمت و مصلحتى است، و به موجب همان حکمت و مصلحت، شیطان شرّ نسبى است نه شرّ حقیقى و واقعى و مطلق.
از همه شگفتتر این است که بر حسب منطق قرآن، خدا خودش به شیطان، پست «اضلال» و «گمراه سازى» را اعطاء فرموده است. در اینباره قرآن کریم مىفرماید:
و استفزز من استطعت منهم بصوتک و اجلب علیهم بخیلک و رجلک و شارکهم فى الاموال و الاولاد و عدهم و ما یعدهم الشیطان الّا غرورا «3».
در اینجا، خدا شیطان را مخاطب ساخته به وى فرمان مىدهد که:
«هر که را از فرزندان آدم مىتوانى بلغزان، با سواره نظام و پیاده نظامت بر آنان بتاز، در ثروت و فرزند شریکشان شو و نویدشان ده؛ شیطان جز دروغ و فریب نویدشان نمىدهد.
گوئى شیطان آمادگى خود را براى تحویل گرفتن پست اضلال، اعلام مىدارد آنجا که مىگوید:
فبما اغویتنى لاقعدنّ لهم صراطک المستقیم ثمّ لآتینّهم من بین ایدیهم و من خلفهم و عن ایمانهم و عن شمائلهم و لا تجد اکثرهم شاکرین «4».
«به این سبب که مرا گمراه ساختى، بر سر راه ایشان خواهم نشست، آنگاه از پیشرو و از پشت سرشان، و از راست و از چپشان خواهم آمد و بیشتر آنان را سپاسگزار نخواهى یافت.» البته معنى و مفهوم اضلال و قلمروى شیطان در این پست همان است که قبلًا اشاره شد و نه بیشتر؛ یعنى هیچگونه اجبار و الزامى نسبت به بشر درکار نیست، هر چه هست «وسوسه» است و «دعوت» است و «تزیین» است و «تسویل».«5
وجود شیطان در نظام عالم بایسته است، باید کششهای بد باشد تا هنر کسانی که به سمت خوبی می روند مشخص شود، البته بحث در حکمت وجود شیطان به درازا می کشد و انحراف تاپیک را به همراه دارد.
خلاصه اینکه موجودات شرور جزء تکمیل کننده این عالم می باشند، و هر جزئی از این عالم بدون بهرمندی از وجود و علم و حکمت و قدرت خداوند محقق نخواهد شد.
موفق باشید.
ــــــــــــــ
۱ سوره سجده آیه ۷
۲. سوره طه آیه ۵
۳. سوره اسراء آیه ۶۴
۴. سوره اعراف آیه ۱۷
۵. مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، ج1، ص: ۹۷-۹۸
لینک بحث اصلی :
منبع: پرسمان قرآن
