اگر نماز شب به صورت عادت بدون حضور قلب در آید بهتر نیست ترک شود؟
اگر نماز شب به صورت عادت بدون حضور قلب در آید بهتر نیست ترک شود؟
بهترین اوقات بجا آوردن، قضای نماز شب، دعاهای وارده بین رکعتین و قنوت آن چیست
نماز شب، نور چشم عاشقان و چراغ دل عارفان و راه وصول سالکان الهی است.
در اهمیت نافله شب همین بس که برخی از سالکان کوی عشق گفته اند:
اگر سحر نبود برای حیات انسان منفعتی تصور نمیشد. {- دیار عاشقان، حسین انصاریان، ج ۷، ص ۲۰۷. } ترک
عاشقان لقای الهی جهت نیل به این فیض عظیم در معرکه هستی، از خوابیدن و خوردن زیاد در شب به شدت پرهیز نموده تا آن وقت خاص را دریابند.
قرآن کریم در بیان اهمیت و اثرات ارزشمند عبادت و راز و نیازهای شبانه، نماز شب و… میفرماید:
وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّد بِه نافِلَهً لَکَ عَسی اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً {P – اسراء، آیه ۷۹. P} ترک
(ای پیامبر) پاسی از شب را از خواب برخیز و به تهجّد مشغول باش. این یک برنامه، اضافه بر واجبات توست؛ باشد که در سایه این عمل خداوند تو را به مقام محمود نائل آرد.
امام صادق (ع) نیز در پاسخ سوال فردی که از او خواست نزدیکترین ساعات انسان به خدا و خدا به انسان را بیان کند، فرمود:
نزدیکترین ساعت انسان به خدا آنگاه است که چون آخر شب برخیزد در حالی که چشمها در خوابند؛
وضویی شاداب گرفته و در عبادتگاه خود بایستد و با حضور قلب و توجه دل به خدا،
تکبیر نماز گفته و با تلاوت قسمتهایی از قرآن دو رکعت نماز بجای آورده و آنگاه برخیزد برای ادامه نماز.
در این موقع از جانب عرش الهی این ندا برخیزد که:
ای بنده ای که در حال خواندن خدایی؛
احسان و خیر از جانب عالم ملکوت بر سرت در حال پخش و ریزش است و فرشتگان در کنار قدمهایت تا عنان آسمان اطرافت را گرفته اند…{P – بحار الانوار، ج ۸۷، ص ۱۵۸. P} ترک
در زمینه فوائد نماز شب امام صادق(ع) میفرماید:
نماز شب موجب رضای حق، محبت ملائکه، به پا داشتن سنت انبیاء، نور معرفت، اصل ایمان، راحتی بدن، ناخشنودی شیطان،
سلاح علیه دشمنان و باعث اجابت دعا، قبولی اعمال، برکت در رزق، شفیع بین انسان و ملک الموت، چراغ گور، زائر انسان در قبر تا قیامت و سایه سر او تا محشر
و تاج سر و لباس بدن و نور پیشاپیش حرکت و پوشش بین انسان و آتش جهنم و حجتی بین عبد و حق و مایه سنگینی میزان و جواز عبور از صراط و کلید بهشت است.
{P – اسرار الصلواه حاج میرزا جواد ملکی، ص ۴۵۴، (دیار عاشقان، ص ۲۳۰). P} ترک
در روایتی دیگر پیامبر اکرم (ص) فرمود: »دو رکعت نماز در دل شب بهتر است برای من از دنیا و آنچه در دنیاست.
{P – مفاتیح الجنان، ص ۲۴۴ و ۲۴۵. P} ترک
چگونگی نماز شب:
نماز شب که وقت آن از نیمه شب به بعد شروع میگردد، هر قدر به طلوع فجر صادق و نماز صبح نزدیکتر باشد بهتر است.
نماز شب یازده رکعت است که هشت رکعت آن به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیّت نافله شب و دو رکعت دیگر به عنوان نماز شفع و یک رکعت آخر آن به عنوان نماز وتر خوانده میشود.
نحوه خواندن رکعات یاد شده همانند نماز صبح بوده و تنها فرق آن با نماز صبح در نیّتشان میباشد.
مهمترین بخش نماز شب، در نماز وتر قرار دارد که برای آن آدابی ذکر شده است که به مقدار توان و ظرفیتتان میتوانید آنها را انجام دهید.
در آداب قنوت نماز وتر:
{P – مطالب این قسمت از کتاب دیار عاشقان، ص ۲۱۹، ۲۲۰ و نیز کتاب مفاتیح الغیب علامه مجلسی ره، تحقیق سید مهدی رجایی، ص ۷۵ به بعد استفاده شده است. P}
۱ – طولانی بودن آن را رعایت کنید که پیامبر(ص) فرمود: هر یک از شما قنوت نماز وترش طولانیتر است آسایشش در موقف قیامت بیشتر است
۲ – هفتاد بار استغفار کنید. یعنی به وسیله تسبیح ۷۰ بار بگویید: استغفر الله ربی و اتوب الیه
یا بگویید: استغفر الله و اسأله التوبه
۳ – هفت مرتبه بگویید: هذا مقام العائذ بک من النار یعنی بار خدایا اینجا، جایگاه بنده ای است که از آتش دوزخ به تو پناه برده است.
۴ – سیصد بار »العفو« بگویید.
۵ – برای ۴۰ مؤمن دعا کنید. (از کسانی که در قید حیات بوده یا از دنیا رحلت کرده اند.)
۶ – عدد استغفار و ذکرهای دیگر را بدین شکل انجام دهید:
دست چپ را مقابل صورت گرفته و در حالی که تسبیح در دست راستتان قرار دارد، عدد استغفار و ذکرها را بشمارید.
۷ – بکوشید که پرونده گذشته را به یاد آورده و مواقف قیامت را نظر نمایید تا اشک از دیدگانتان بر رخسارتان جاری گردد که این اشک را در نزد حق، قیمتی بس عظیم است.
ضمناً همانطور که ذکر شد تمامی موارد و آداب یاد شده از مستحبات بوده
و شما میتوانید در صورتی که آمادگی برای انجام همه آنها را ندارید فقط به برخی از آنها اکتفا کنید و یا این که هر دعایی را که خودتان مایلید همانند دعایی که در قنوت نمازهای واجبتان میکنید، بخوانید.
قضای نماز شب:
هرگاه شبی موفق به خواندن نماز شب نشدید در فردای همان روز و یا روزهای دیگر میتوانید قضای آن را بجا آورید.
نکته مهم آن است که نماز شب و نوافل دیگر را میتوان حتی در حالت اختیار و وسعت وقت، به هر نحوی که ممکن است – نشسته، ایستاده، در حالت حرکت و راه رفتن و… – انجام داد.
عادت به نماز شب:
عادت به کارهای خوب تا زمانی که به اسارت عقل و ایمان انسان نینجامد مذموم نیست؛
به عنوان نمونه میتوان از عادت برخی مقدس نماها نام برد که به رغم حکم شارع مقدس بر حرمت برخی از امور، بر انجام آنها اصرار میورزند.
اگر به آنها گفته شود که روزه گرفتن بر شما به دلیل مریضی که دارید جایز نیست، در جواب میگویند: اگر بمیرم روزه ام را نمیخورم.
معنای این سخن این است که اگر خدا و پیامبر هم بگویند که روزه ات را بخور، من نمیخورم.
بدیهی است چنین عادتی به دلیل آن که عقل و ایمان را اسیر خویش نموده است مذموم است.
سحرخیزی و خواندن نماز شب نیز از همین قبیل است تا زمانی که انسان این نوع عبادات را با حاکمیت عقل و ایمان انجام میدهد بسیار ارزشمند است
و اگر اینها را به عنوان اموری عادی که عقل و ایمان در آن نقش چندانی ندارد، انجام دهد فاقد اثرات معنوی و تربیتی خواهد بود.
امید است شما و تمامی سالکان کوی دوست با سحرخیزی عارفانه تان از فیض عظیم نافله شب و قرائت قرآن و مناجات با حضرت حق سرمست شده
و ما را نیز از دعاهای خویش محروم ننمایید.
