فرشته ی بی اراده ای که تنها فرمان خدا را از روی غریزه اجرا میکند چگور در مقابل خدا ایستاده است؟
مگه نه اینطور است که فرشتگان اراده ای از خود ندارند و تحت فرمان خدا هستند
و حسرت انسان را می خورند که اراده دارندپس فرشته ی بی اراده ای که تنها فرمان خدا را از روی غریزه اجرا میکند چگور در مقابل خدا ایستاده است؟
شیطان از فرشتگان نبود بلکه طبق نص قرآن از جن بود : آیه ۵۰ سوره «کهف» این مشکل را حل کرده، مى گوید: کانَ مِنَ الْجِنّ: «ابلیس از طائفه جنّ بود» آنها موجوداتى هستند از چشم ما پنهان، داراى عقل و شعور و خشم و شهوت.
دلایلی که نشان دهنده این است که شیطان نمی تواند از ملائکه باشد(جدای از آیه ۵۰ سوره کهف ) را می توان چنین نام برد:
۱- خداوند، معصیت را به طور عام از ملایکه سلب نموده است. پس ملایکه موجوداتى معصوم هستند و هرگز مرتکب گناه، عناد، تفاخر، استکبار و… نمى شوند. فرشتگان موجوداتى هستند که خداوند در موردشان بهترین توصیف را در قرآن مجید آورده است. آنجا که مى فرماید: “ُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُون، لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُون”[1]
بلکه بندگان شایسته هستند که هرگز در گفتار از خدا پیشی نمیگیرند و به فرمان او کار میکنند
۲- در برخى آیات قرآن، سخن از آباء و اجداد شیطان به میان آمده و این مطلب مى رساند که توالد و تناسل در مورد شیطان و به طور عام در میان جنیّان راه دارد و حال آنکه ملایکه موجوداتى روحانى هستند که این قبیل مسایل یا حتى خوردن و آشامیدن و… در مورد آنها راه ندارد. خداوند فرموده: “افتتخذونه وذُرتیه اولیاء من دونى وهُمُ لکم عدو”[2]
آیا شیطان و فرزندانش را به جای من به دوستی می گیرید ، حال آنکه دشمن شمایند ?
۳- خداوند در برخى آیات قرآن فرموده است که ملایکه را رسولانى قرار داده است. رسول یعنى فرستاده ى خدا و کسى که عنوان رسول، برازنده ى وى مى گردد، احتمال هرگونه کفر و خطا و معصیت در او از بین مى رود. پس چگونه ممکن است شیطان با این معصیت بزرگى که مرتکب شد، جزء ملایکه باشد؟!خداوند مى فرماید: “جاعل الملائکه رسلاً”یعنى خداوند ملایکه را رسولانى قرار داد[۳].
استثناء «ابلیس» در آیات قرآن از جمع «ملائکه»،[“واذ قلنا للملایکه اسجدوا لآدم فسجدوا الا ابلیس.”و زمانی که گفتیم به ملائکه به آدم سجده کنند پس همه سجده کردند مگر ابلیس][۴] این تصور را به وجود مى آورد که «ابلیس» از فرشتگان بوده، و با توجه به عصیان و سرکشى او، این اشکال به نظر مى رسد که: چگونه از فرشته اى این گناهان کبیره ممکن است سر بزند؟!
حضرت علی (علیه السلام) در بیان ویژگی های ملائکه می¬ فرماید: «خداوند ملائکه را خلق کرد و آنها را در آسمان¬ها مسکن داد، در آنها سستی نیست، غفلت نیست، معصیت نمی کنند و از همه موجودات به خداوند آگاه¬تر و از همه به او نزدیک¬تر و خداترس تر هستند، اطاعتشان از خدا از همه بیشتر است، نه خواب به دیدگان آنها راه می¬ یابد و نه دچار سهو و نسیان می¬ شوند و بدن¬ هایشان سست نمی¬ شود.»[5]
استثنا شدن ابلیس از بین ملایکه نشان دهنده ى هم جنس بودن او با ملایک نیست؛ بلکه نهایتاً مى رساند که ابلیس (به واسطه ى عبادت چند هزار ساله اش) میان ملایک و در صف آنها بوده است؛ ولى بعدها به دلیل استکبار و نافرمانى و عناد در پیشگاه خداوند سبحان، از بهشت رانده مى شود.
از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند که آیا ابلیس از ملایکه است یا جزء سایر موجودات آسمانى است؟ فرمود: نه از ملایکه است و نه از سایر موجودات آسمانى؛ بلکه او جن است؛ ولى همراه ملایک بوده است. ملایکه نیز گمان مى کردند او از جنس آنهاست، ولى خداوند متعال مى دانست که چنین نیست. این جریان ادامه یافت تا در جریان سجده بر آدم، راز پنهان ابلیس آشکار گشت.[۶]
دلایلی از قرآن که می توان بر اختیار جنیان که شامل شیطان نیز می شود چنین است:
۱-«و کذلک جعلنا لکل نبی عدواً شیاطین الانس و الجن یوحی بعضهم الی بعض زخرف القول غرورا و لو شاء ربک ما فعلوه فذرهم و ما یفترون؛[۷]
و بدین گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطان های انس و جن گماشتیم بعضی از آنها به بعضی برای فریب [ یکدیگر] سخنان آراسته القا می کنند و اگر پروردگار تو می خواست چنین نمی کردند پس آنان را با آنچه به دروغ می سازند واگذار.»
۲-« و یوم یحشرهم جمیعاً یا معشر الجن قد استکثرتم من الانس و قال اولیاءهم من الانس ربنا استمتع بعضنا ببعض و بلغنا اجلنا الذی اجلت لنا قال النار مثواکم…؛[۸]
و [یادکن] روزی را که همه آنان را گرد می آورد [ و می فرماید] ای گروه جنیان از آدمیان [ پیروان] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع] انسان می گویند پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معین کردی رسیدیم [ خدا] می فرماید جایگاه شما آتش است…»
۳-« یا معشر الجن و الانس الم یاتکم رسل منکم یقصون علیکم آیاتی و ینذرونکم لقاء یومکم هذا قالوا شهدنا علی انفسنا… و شهدوا علی انفسهم انهم کانوا کافرین[۹]
ای گروه جن و انس آیا از میان شما فرستادگانی برای شما نیامدند که آیات مرا بر شما بخوانند و از دیدار این روزتان به شما هشدار دهند گفتند ما به زیان خود گواهی دهیم [ که آری آمدند] و زندگی دنیا فریبشان داد و بر ضد خود گواهی دادند که آنان کافر بوده اند.»
۴-« قال ادخلوا فی امم قد خلت من قبلکم من الجن و الانس فی النار کلما دخلت امه لعنت اختها حتی اذا ادرکوا فیها جمیعا قالت اخراهم لإولاهم ربنا هولاء اضلونا فآتهم عذاباً ضعفاً من النار قال لکل ضعف و لکن لا تعلمون* و قالت أولاهم لأخراهم فما کان لکم علینا من فضل فذوقوا العذاب بما کنتم تکسبون؛[۱۰]
می گوید:در میان امت هایی از جن و انس که پیش از شما بوده اند داخل آتش شوید هر بار که امتی [ در آتش] در آید هم کیشان خود را لعنت کند تا وقتی که همگی در آن به هم پیوندند [ آنگاه] پیروانشان درباره پیشوایانشان می گویند پروردگارا اینان ما را گمراه کردند پس دو برابر عذاب آتش به آنان بده [ خدا] می فرماید برای هر کدام [ عذاب] دو چندان است ولی شما نمی دانید. و پیشوایانشان به پیروانشان می گویند شما را بر ما امتیازی نیست پس به سزای آنچه به دست می آوردید عذاب را بچشید.»
۵-« و انه کان رجال من الانس یعوذون برجال من الجن فزادوهم رهقا؛[۱۱]
و مردانی از آدمیان به مردانی از جن پناه می بردند و بر سرکشی آنها می افزودند.»[12]
معرفی منابع جهت اطلاعات بیشتر:
نشریه موعود( ویژه جن)، شماره ۱۲۳،۱۲۴
سایت اسلام کوئیست پرسش: آیا شیطان (ابلیس) از فرشتگان بود یا جن؟
پایگاه حوزه،پرسش : آیا شیطان از جنس ملائکه بود؟
[۱] سوره انبیاء ، آیه ۲۶ و۲۷
[۲] سوره کهف، ۵۰
[۳] سوره فاطر، ۱
[۴] سوره بقره، ۳۴
[۵]بحار الانوار، جلد ۵۹، ص ۱۷۵، نویسنده: مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، ناشر: دار إحیاء التراث العربی ،مکان چاپ: بیروت ،سال چاپ: ۱۴۰۳ ق،نوبت چاپ: دوم- تفسیر القمی، جلد ۲، ص ۲۰۷، نویسنده: قمى، على بن ابراهیم، محقق / مصحح: موسوى جزائرى، طیّب ، ناشر: دار الکتاب،مکان چاپ: قم،سال چاپ: ۱۴۰۴ ق،نوبت چاپ: سوم
[۶] طبرسى، مجمع البیان، ج ۱، ص ۱۶۳، چاپ بیروت
[۷] سوره انعام، آیه ۱۱۲
[۸] همان، آیه ۱۲۸
[۹] همان، آیه ۱۳۰
[۱۰] سوره اعراف، آیات ۳۸ و ۳۹
[۱۱] سوره جن، آیه ۶
[۱۲]همچنین می توانید به این آیاتمراجعه فرمایید :سوره احقاف(۴۶)، آیات ۲۹ و ۳۱ ، سوره انبیاء(۲۱)، آیات ۸۱ و ۸۲ ، سوره سبأ(۳۴)، آیات ۱۲ و ۱۳ ، سوره انعام(۶)، آیه ۱۲۸ ، سوره فصلت(۴۱)، آیه ۲۹ ، سوره بقره(۲)، آیه ۳۰ ، سوره ص (۳۸)، آیات ۳۷و۳۸ ، سوره جن(۷۲)، آیات ۱و۱۶و۱۷ ، سوره اعراف(۷)، آیه ۳۸ ، سوره انعام(۶)، آیه ۱۳۰ ، سوره احقاف(۴۶)، آیات ۲۹و ۳۰.
منبع : پرسمان قرآن
