باوجود زمین های هفتگانه چرا کلمه ارض به صورت مفرد می آید؟
باوجود زمین های هفتگانه چرا کلمه ارض به صورت مفرد می آید؟
چرا «سماوات» در قرآن به صورت جمع و «ارض» به صورت مفرد آمده است ؟
در قرآن۴۶۱ بار کلمه «ارض» آمده است که معانی مختلفی دارد ولی همیشه به لفظ مفرد آمده است
بر خلاف روایت و نهج‌البلاغه که به لفظ جمع (ارضون، ارضین) نیز آمده است.(۱)
در ابتدا معانی لغوی کلمه ارض و معانی قرآنی آن را بیان کرده و در ادامه علّت مفرد بودن این کلمه در قرآن و جمع بسته‌شدن آن در روایات را متذکر می‌شویم.
معانی لغوی:
۱ـ کره زمین
۲ـ بخشی از کره زمین(۲)
معانی قرآنی:
این کلمه در قرآن در حدود ۱۲ مورد به کار رفته که فقط آن‌ها را نام برده و به شمار آیات اکتفا می‌کنیم:
۱ـ بهشت (سوره انبیاء آیه ۱۰۵)
۲ـ بیت المقدس، (سوره مائده، آیه ۲۱)
۳ـ مدینه النبی، ـ صلّی الله علیه و آله ـ (سوره عنکبوت، آیه ۵۶)
۴ـ مکّه، (سوره نساء، آیه ۹۷)
۵ـ سرزمین اسلامی،(سوره کهف، آیه ۹۴)
۶ـ مصر،(سوره یوسف، آیه ۵۵)
۷ـ کره زمین، (سوره هود، آیه ۶)
۸ـ قبر، (سوره نساء، آیه ۴۲)
۹ـ بیابان تیه،(۳) (سوره مائده، آیه ۲۶)
۱۰ـ زمین قیامت، (سوره زم، آیه ۶۹)
۱۱ـ محوطه مسجد جامع، (سوره جمعه، آیه ۱۰)
۱۲ـ قلب، (سوره رعد، آیه ۱۷)(۴).
علّت مفرد بودن کلمه ارض در قرآن:
در تمامی موارد، از کلمه ارض معنای مفرد می‌فهمیم، چه آن‌جا که منظور کره زمین است که فقط یک کره زمین وجود دارد،
چه آن‌جایی که منظور مکّه است که فقط یک مکّه وجود دارد، چه آن‌جایی که منظور بیت‌المقدّس است و…
لذا بدین جهت کلمه ارض همیشه در قرآن مفرد آمده چرا که معنای مراد از آن یک معنای مفرد است.
نکته درباره زمین های هفتگانه:
فقط از سوره طلاق، آیه ۱۲ به نحوی متعدّد بودن زمین ممکن است قابل استفاده باشد که عبارتند از «الله الذی خلق سبع سماوات و من الارض مثلهن»
«خداوند کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آن‌را».
یعنی همان‌گونه که آسمان‌ها هفتگانه اند زمین‌ها نیز هفتگانه می‌باشند.
این تنها آیه‌ای است که اشاره به زمین‌های هفتگانه دارد، البتّه باید توجّه داشت که در این‌جا نیز با این‌که مراد از کلمه ارض یک معنای جمع است ولی لفظ آن مفرد است.
منظور از عدد هفت چیست؟
در این‌که زمین‌های هفتگانه که از تعبیر «مثلهن» استفاده می‌شود چیست می توان گفت :
۱ـ اشاره دارد به طبقات مختلف زمین.
۲ـ اشاره دارد به اقلیم‌های هفتگانه روی زمین (دو منطقه منجمد شمالی و جنوبی، دو منطقه معتدل، دو منطقه حاره و یک منطقه استوایی).
۳ـ ممکن است در این‌جا عدد هفت برای تکثیر و اشاره به زمین‌های متعدّدی (یعنی کرات مشابه کره زمین) باشد که در عالم هستی وجود دارد.(۵)
علّت جمع بسته‌شدن کلمه «ارض» در روایات: و
در احادیث روایات کلمه ارض به صیغه جمع (ارضون، ارضین) نیز آمده است، مانند دعایی که در قنوت می‌خوانیم
«… سبحان الله رب السماوات السبع و رب الارضین السبع و ما فیهن و ما بینهن».
پس مقصود از ارضون در روایات خشکی‌های روی زمین است که به هفت اقلیم موسوم‌اند به همین علّت این کلمه در روایات به صیغه جمع آمده است.(۶) و
__________________
پاورقی:
۱. – قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن (تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۵۲ ش) ج ۱، ص ۵۹. و
۲. – کار گروهی، معجم الوسیط (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ ۴، ۱۳۷۲ ش) ص ۱۴.
۳. – منظور بیابانی است که بنی‌اسرائیل ۴۰ سال در آن سرگردان بودند. ر.ک: تفاسیر موجود ذیل همین آیه. و
۴. – دامغانی، حسین بن محمد، قاموس القرآن (بیروت: دارالعلم للملائین، ط ۲، ۱۹۷۷) ص ۳۲ـ۲۹.
۵. – مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه ( قم: دارالکتب الاسلامیه، چ ۹، ۱۳۷۱.ش) ج ۲۴، ص ۲۶۲ـ۲۶۰. و
۶. – قرشی، علی اکبر، همان، ص ۶۵.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات و
