منظور از آیه ۵۵ سوره مائده انما ولیکم الله… طبق منابع اهل سنت کیست؟
انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یؤتون الزکاه و هم راکعون
منظور از انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یؤتون الزکاه و هم راکعون طبق منابع اهل سنت کیست؟
خداوند متعال درباره نصب امیرمومنان حضرت علی ـ علیه السلام ـ به امامت و جانشینی رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرمایند: انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوه و یؤتون الزکاه و هم راکعون(۱). «ولی و سرپرست و رهبر شما تنها خدا است و پیامبر او، و آن ها که ایمان آورده اند و نماز را برپا می دارند و در حال رکوع زکات می پردازند».
بسیاری از مفسران و محدّثان در شأن نزول این آیه نقل کرده اند که در مورد حضرت علی ـ علیه السلام ـ نازل شده است که به چند نمونه از علمای اهل سنت اشاره می کنیم:
۱. سیوطی در الدرالمنثور در ذیل این آیه از ابن عباس نقل می کند: که علی ـ علیه السلام ـ در حال رکوع نماز بود که سائلی تقاضای کمک کرد و آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد، پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از او پرسید: چه کسی این انگشتر را به تو صدقه داد؟ اشاره به علی ـ علیه السلام ـ کرد و گفت آن مرد که در حال رکوع است. در این هنگام آیه ی انما ولیکم الله ورسوله… نازل شد. در همین کتاب روایات دیگری را به همین مضمون از ابن عباس و سلمه بن کهیل و خود علی ـ علیه السلام ـ نقل شده است.(۲)
۲. مفسر معروف جارالله زمخشری در کتاب کشاف می گوید: این آیه در باره ی علی ـ علیه السلام ـ نازل شده، در آن هنگام که شخص سائلی تقاضای کمک کرد و او در حال رکوع نماز بود، انگشترش را برای او افکند.(۳)
۳. این روایت را ابن عباس و عمار یاسر و عبدالله بن سلام و سلمه بن کهیل و انس بن مالک و عتبه بن حکیم و عبدالله ابی و عبدالله بن غالب و جابربن عبدالله انصاری و ابوذر غفاری نقل کرده اند و در کتاب های معروف نقل شده است از جمله در ذخائر العقبی، تفسیر فتح القدیر و کتاب الغدیر.
تفاسیری از اهل سنت که در ذیل این آیه نوشته اند مراد از این آیه امیر مومنان علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ می باشدکه فقط به چند نمونه از آدرس های این تفاسیر اشاره می کنیم:
۱. أحکام القرآن (الجصاص)، ج ۴، ص۱۰۲
۲. أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ج ۲، ص۱۳۲
۳. البحر المحیط فی التفسیر، ج ۴، ص۳۰۰
۴. بحرالعلوم، ج ۱، ص۴۰۰
۵. التحریر و التنویر، ج ۵، ص۱۳۹
۶. ترجمه تفسیر طبری، ج ۲، ص۴۱۱
۷. تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، ج ۳، ص۱۲۶
۸. تفسیر القرآن العظیم (ابن أبی حاتم)، ج ۴، ص۱۱۶۲
۹. التفسیر القرآنی للقرآن، ج ۳، ص۱۱۲۴
۱۰. التفسیر المظهری، ج ۳، ص۱۳۲
۱۱. تفسیر سور آبادی، ج ۱، ص۵۸۱
۱۲. جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص۱۸۶
۱۳. زاد المسیر فی علم التفسیر، ج ۱، ص۵۶۱
۱۴. الفواتح الإلهیه و المفاتح الغیبیه، ج ۱، ص۱۹۷
۱۵. کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، ج ۱، ص۲۳۶
۱۶. کشف الأسرار و عده الأبرار، ج ۳، ص۱۴۹
۱۷. الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج ۴، ص۸۰
با توجه به شأن نزول های آیه که در کتب شیعه و اهل سنّت نقل شده تردیدی باقی نمی ماند که آیه ناظر به یک فرد است و به تعبیر دیگر احادیث و تواریخ اسلام گواهی می دهد که دادن صدقه به سائل در حال رکوع مربوط به علی ـ علیه السلام ـ است.
پاورقی:
۱. مائده : ۵۵.
۲. سیوطی، جلال الدین، تفسیر الدرالمنثور، قم، منشورات مکتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ج۲، ص۲۹۳. ولیکم الله
۳. جارالله زمخشری، تفسیر کشاف، منشورات البلاغه، ج۱، ص۶۴۹.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
