منظور از رازقیت خداوند چیست؟
سوال: با توجه به اینکه رازقیت از صفات برتر الهی است و با توجه به اینکه خدا خود ما را آفریده خصلت گرسنه شدن و تشنه شدن و… را خود او در وجود ما گذاشته، پس حالا نیز باید خود مسئولیت بندگان را قبول کند و روزی آنها را بدهد؟
منظور از رازقیت خداوند چیست؟
پاسخ:
رزق به معنای چیزی است که مایه دوام حیات مخلوقات زنده بوده و مورد انتفاع مرزوق قرار بگیرد. از هر رزقی آن مقدار رزق است که مایه دوام مخلوقات زنده بوده و مورد انتفاع آنان واقع می شود. پس اگر کسی مال بسیاری جمع کرده که به غیر از اندکی از آن را نمی خورد، در حقیقت رزقش همان مقداری است که می خورد، بقیه آن، رزق او نیست مگر از این جهت که بخواهد به دیگری بدهد که از این جهت رزق است، پس وسعت روزی و تنگی آن ربطی به زیادی مال و اندکی آن ندارد، چه بسیار افرادی که مال بسیار دارند، ولی کم می خورند و چه بسیار افرادی که به عکس آنانند.(۱)
خداوند درمورد روزی مخلوقات خود و تضمین رزق آنها در حد حفظ حیات و ادامه آن می فرماید: هیچ جنبنده ای در زمین نیست مگر این که خدا رزق او را به عهده گرفته، او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را می داند، و رزق همه در کتاب روشن (که همان علم خداست) معین شده است.(۲) جمله علی الله رزقها در آیه دلالت می کند بر این که دادن رزق بر خدای متعال واجب است و در قرآن کریم مکرر آمده که روزی دادن، یکی از افعال مختص به خدا است و این که روزی، حقی است برای خلق بر عهده خدای متعال، همه جنبنده هایی که در زمین هستند رزق شان بر عهده خداست ـ و هرگز بدون رزق نمی مانند ـ و خداوند متعال با خبر از احوال آنهاست، چه قرارگاه معینی داشته باشد مانند ماهی و صدف و چه قرارگاه معینی نداشته باشند مانند پرندگان و مسافران چه جایگاه معین موقت داشته باشند مانند جنین در رحم مادر، خداوند رزق شان را در همان جا می دهد.(۳)
البته روشن است که این روزی نیز از طریق خاص خود به انسان می‌رسد و چنین نیست که کسی هیچ حرکتی نکند و انتظار داشته باشد که روزی او در دهانش قرار گیرد. روایات اهل بیت(ع) نیز هم نوا با قرآن کریم به صراحت این حقیقت را اعلام می نماید: رسول خدا در حجه الوداع فرمود: مردم آگاه باشید که جبرئیل به دلم انداخت که هیچ انسانی از دنیا نمی رود مگر بعد از آن که رزقی که برایش معین شده تا به آخر خورده باشد، بنابراین از خدا بترسید و در طلب رزق معتدل باشید و دیر رسیدن چیزی از رزق، شما را وا ندارد به این که آن را با ارتکاب یکی از گناهان طلب کنید، زیرا خدای متعال، ارزاق حلال را بین خلق تقسیم کرده نه حرام را، بنابراین هر کس از خدا پروا کند و خویشتن دار باشد، خدای عزوجل رزق او را از راه حلال می رساند و هر کس پرده پوشش خدایی را پاره کند و رزق خود را از راه غیر مشروع به دست بیاورد خدای متعال از باب قصاص همان مقدار از رزق حلال او را دریغ نموده، و در عین حال در حساب او محاسبه می کند.(۴)
امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: رزق به دو قسم تقسیم شده است: یک قسم آن بدون طلب و به هر حال به صاحب خود می رسد، قسم دوم آن معلق به طلب است که باید دنبال آن رفت و برای بدست آوردن آن تلاش و کوشش کرد.(۵) امام صادق ـ علیه السلام ـ در روایت دیگری فرمود: رزق مقسوم خدا را حرص حریص نمی تواند جلب کند و کراهت کاره نمی تواند از آن جلوگیری کند، اگر یکی از شما همان طور که از مرگ فرار می کند از رزق خود فرار کند رزق او قبل از مرگ به او خواهد رسید هم چنان که مرگ دامن او را خواهد گرفت… .(۶) با توجه به صراحت آیات و روایات فوق جای هیچ گونه تردیدی باقی نمی ماند که خداوند متعال روزی را بین مخلوقات خود تقسیم نموده و روزی مقسوم و مقرر او را به او می رساند، اما افزایش و توسعه زندگی چیزی است که بستگی به تلاش و مهارت موجود روزی خوار دارد. گرسنگانی که غارت گران اقتصادی روزی آنان را غارت می کنند و یا در اثر تنبلی و لا ابالی گری دنبال روزی نرفته و گرسنگی می کشند، ربطی به رازقیت خداوند ندارد، فلذا هیچ گونه منافاتی با رازقیت خداوند هم ندارد.
پاورقی:
۱. طباطبائی سید محمد حسین، المیزان، ترجمه موسوی همدانی، سید محمدباقر، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۲۱.
۲. هود : ۶.
۳. المیزان، همان، ج۱۰، ص۲۲۱.
۴. همان، ص۲۶۴.
۵. حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، ج۱۷، ص۴۷.
۶. الاسکافی، محمد بن همام، کتاب التحمیص، مدرسه الامام المهدی (ع) قم. ص۵۲.
رازقیت خداوند
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
