اوضاع سیاسی و فرهنگی دوران امام هادی علیه السلام را بررسی کنید.

امام هادی علیه السلام ، امام دهم ما شیعیان است پدرش امام جواد علیه السلام و مادرش سمانه نام دارد.

امام علی النقی در محلی به نام «صُریا» نزدیک مدینه در نیمه ماه ذیحجه سال ۲۱۲ هجری قمری چشم به جهان گشود. بعد از ۴۱ سال و چند ماه عمر، در سوم ماه رجب سال ۲۵۴ هـ.ق در سامراء به دست معتز ۱۳ سیزدهمین خلیفه عباسی و بعد از ۳۳ سال امامت شهید شدند.(۱)
خلفای معاصر امام ـ علیه السلام ـ به ترتیب عبارتند از:معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز.
اوضاع سیاسی در زمان امام علی النقی علیه السلام
بطور کلی اوضاع سیاسی دستگاه عباسی در دوران امام هادی ـ علیه السلام ـ شامل موارد و عناوین ذیل می باشد:
۱ـ زوال هیبت و عظمت خلافت عباسی که بر اثر عوامل داخلی و خارجی، خلیفه عملاً یک مقام تشریفاتی به حساب می آمد .
۲ـ خوش گذرانی و هوس رانی درباریان به خاطر عدم شایستگی که بر دستگاه بنی عباس حاکم بود .
۳ـ گسترش ظلم و بیدادگری و خودکامگی و غارت بیت المال و صرف آن در عیاشی ها و خوش گذرانی ها .
۴ـ گسترش نهضت و قیام های علوی به نحوی که در فاصله سال ۲۱۹ تا ۲۷۰ قمری، تعداد ۱۸ قیام ضبط شده است.(۲)
اگر بخواهیم بصورت جزئی مصداق های این اوضاع سیاسی را اشاره کنیم، می توان آن دوران را چنین ترسیم نمود :
۱ – تسلط غلامان ترک بر دستگاه عباسی و عزل و نصب خلفا و وزراء .
۲ ـ عدم آشنایی ترکان به امور سیاسی و اداره جامعه .
۳ ـ انتشار رشوه، اختلاس در بین وزیران و والیان حکومت .
۴ ـ شکنجه و آزار و اذیت علویان به خصوص در دوران متوکل .
۵ ـ تخریب بارگاه ملکوتی امام حسین علیه السلام در زمان متوکل و جلوگیری از ورود مسلمانان به زیارت.(۳)
اوضاع فرهنگی در زمان امام علی النقی علیه السلام
۱ـ مطرح شدن شیعه : با رویارویی امام علیه السلام با فقیهان درباری و پاسخ روشن و دقیق به مباحث فقهی آنان در واقع مکتب اصیل شیعه مطرح شده و بر همگان ثابت می کرد که تنها راه نجات در گرو اطاعت از همین مکتب می باشد .
۲ـ مناظرات امام علیه السلام با مکتب های کلامی رایج مثل «معتزله» و «اشاعره» و مطرح شدن نظریات آنان در جامعه: جمله مباحث آن ها می توان به، جبر، تفویض، اعتقاد جسمیت خدا و …. اشاره کرد. که امام علیه السلام به مناظره با این گروه ها می پرداخت و آراء و نظریات آن ها را ردّ و نظر شیعه را تبیین می کردند .
۳ـ مبارزه با غلات : اطل و منحرف که فعال بودند، گروه غلات را باید نام برد. که امام دهم از همه آن ها اظهار تبری جستند.
۴ـ خلق یا حادث بودن قرآن و هدایت جامعه شیعی توسط امام علیه السلام : یکی از مهم ترین و داغ ترین جریان های فکری و عقیدتی، فتنه خلق قرآن بود. گروه های معتزله و اشاعره به مخالفت با یکدیگر پرداخته و هر کدام طرف دار نظریه خاص بودند. امام علیه السلام سکوت را در این اوضاع جایز ندانسته و خط بطلان بر فکر انحرافی کشیدند و اندیشه درست را مشخص می کردند و به تبیین موضع اصولی و هدایت گر خود مسلمانان را از وارد شدن در چنین بحث و جدال بیهوده ای بر حزر می داشتند.
۵ـ تربیت شاگردان برجسته توسط امام علیه السلام: شیخ طوسی، تعداد شاگردان آن حضرت را در زمینه های مختلف علوم اسلامی ۱۸۵ نفر می داند. از جمله شاگردان مکتب آن حضرت می توان به فضل بن شاذان، عبد العظیم حسنی و …. اشاره نمود.(۴)

پاورقی:

۱. حلی . المستجاد من کتاب الارشاد، ترجمه محمدی اشتهاردی، با عنوان نگاهی بر زندگی دوازده امام ـ علیهم السلام ـ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۰، اول، ص ۲۵۴.
۲. پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، موسسه امام صادق علیه السلام ، اول، ۱۳۷۲، ص ۵۶۸.
۳. شریف قرشی، باقر . زندگانی امام علی الهادی علیه السلام ،ترجمه : حسن اسلامی ، قم ، دفترانتشارات اسلامی ، دوم ، ۱۳۷۵ه ش، ص۳۱۸ .
۴. سیره پیشوایان، پیشین ، ص ۶۰۱.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات