در مورد فرزندان و یاران امام هادی(ع) توضیحاتی بیان فرمایید.
امام علی بن محمد الهادی ـ علیه السّلام ـ دهمین امام شیعیان است که خداوند آنها را از هرگونه آلودگی پاک کرده است. نامش علی، کنیه اش ابوالحسن و برخی القاب او مرتضی، ناصح، امین، فقیه، عالم، هادی و نقی است.(۱) امام هادی ـ علیه السّلام ـ و فرزندشان امام حسن ـ علیه السّلام ـ به عسکریین شهرت دارند.
پدرش امام جواد ـ علیه السّلام ـ و مادرش سمانه بانویی پاک و باتقوا بود.(۲) حضرت زیر سایه پدر و سر سفره قرآن رشد و تربیت الهی خود را کامل کرد. در کودکی به امامت رسید و آوازه حکمت و فضیلت او همه جا را پر کرد.
با وجود خفقان زیاد و کنترل شدید و سلطه عباسیان، امام هادی ـ علیه السّلام ـ نقش خود را به طور کامل ایفا کرد و با توجه به نزدیکی به عصر غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه ، سازمان وکالت را که از زمان امام صادق ـ علیه السّلام ـ تأسیس و تا زمان امام جواد ـ علیه السّلام ـ پایه های آن محکم شده بود، به صورت گسترده و سازمان یافته تر مجهز کرد و جامعه شیعیان را حول محور امامت اتحاد بخشید و یاران و فرزندان خویش را طوری تربیت کرد تا اختلاف و انشقاقی در پیکره آن پدید نیاید. لذا در پذیرش امامت امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ و سپس حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه ) توسط شیعیان مشکل زیادی نبود.
فرزندان امام هادی ـ علیه السّلام ـ امام هادی ـ علیه السّلام ـ چهار پسر داشت و یک دختر و پسران حضرت عبارتند از: ابو محمد حسن بن علی (امام حسن عسکری) که امام یازدهم شیعیان است، محمد، حسین، جعفر و یک دختر به نام عالیه یا علیّه یا عایشه.(۳)
شرح حال فرزندان امام ـ علیه السّلام ـ ۱. امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ امام یازدهم شیعیان و پدر گرامی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه ) : آن حضرت در ماه ربیع الثانی سال ۲۳۲ هـ.ق در مدینه چشم به جهان گشودو در مورد روز ولادت اختلاف است ولی روز هشتم مشهورتر است. نامش حسن کنیه اش ابو محمد و برخی القابش السراج و العسکری و ابن الرضاست و مادرش حدیثه (سلیل) بوده است.(۴)
حضرت در ۲۲ سالگی به امامت رسید و پس از ۶ سال امامت در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰هـ..ق در سن ۲۸ سالگی در سامرا به دیار باقی شتافت و در همان خانه پدری در جوار پدر بزرگوارش به خاک سپرده شد.(۵)
۲. حسین: او سیدی جلیل القدر و عظیم الشأن بوده و به او و امام حسن عسکری سبطین می گفتند و به جدشان امام حسن ـ علیه السّلام ـ و امام حسین ـ علیه السّلام ـ تشبیه می کردند. روایت است که صدای امام زمان عجل الله تعالی فرجه شبیه صدای عمویش حسین است. حسین از زاهدان و عابدان زمان خود بوده و به امامت برادرش امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ اعتراف می کرد. معروف است که قبر حسین در کنار قبر پدر امام هادی ـ علیه السّلام ـ و برادرش امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ در زیر همان مرقد سامراست.(۶)
۳. سید محمد: او از اجلاء سادات و دارای کرامات متواتر است. حتی اهل سنت و عرب های بادیه نشین به شدت به او احترام کرده و از او می ترسند. آنها هرگز قسم دروغ به سید محمد نمی خورند و پیوسته برای او نذر می کنند. کرامات بسیار زیادی مانند شفای مفلوج و مرض های صعب العلاج و رفع گرفتاری های شدید از او نقل شده است.(۷)
سید محمد فرزند بزرگ امام هادی ـ علیه السّلام ـ بود و حضرت علاقه شدیدی به او داشت حتی عده زیادی از شیعیان گمان می کردند او امام بعدی و جانشین پدر خواهد شد، امّا سید محمد در زمان پدر از دنیا رفت و با مرگ سیدمحمد شیعیان فهمیدند که سید محمد امام نبوده است البته آگاهی دادن امام هادی و فضایل و خصوصیات امام حسن عسکری نیز در تصحیح اعتقاد شیعیان تأثیر داشت.(۸) مزار سید محمد در هشت فرسخی سامرا نزدیک روستای بلد است.(۹)
۴. جعفر: او پس از شهادت امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ به ناحق ادعای امامت کرد و در تلاش بود با نماز خواندن بر جنازه امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ عملا ثابت کند که امام است. ولی امام زمان که کودکی تقریباً ۵ ساله بود، آمد و عمویش را کنار زد و خود بر جنازه پدر به نماز ایستاد.
در روایتی از امام زمان عجل الله تعالی فرجه آمده که عموی ما جعفر مانند برادران یوسف است. یعنی مثل آنها پشیمان شده و توبه کرده است پس کلمه کذاب را نگویید و جعفر توّاب بگوئید.
جعفر فرزندان زیادی داشته و تعداد آنها را تا ۱۲۰ نفر ذکر کرده اند. او در ۴۵ سالگی در سال ۲۷۱ هـ.ق از دنیا رفت و در سامرا دفن شد.(۱۰)
در مورد تنها دختر امام هادی ـ علیه السّلام ـ منابع چیزی نقل نکرده اند تنها برای او سه نام ذکر کرده اند: عالیه، علّیه، عایشه.
یاران امام هادی ـ علیه السّلام ـ با وجود جو اختناق و ستم، امکان استفاده از امام هادی ـ علیه السّلام ـ بسیار محدود بود ولی برخی مشتاقان معارف قرآن و علوم اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ توانستند به زحمت و به قدر ظرفیت از محضر حضرت کسب فیض نمایند. شیخ طوسی ۱۸۵ نفر از راویان حدیث از محضر امام هادی ـ علیه السّلام ـ را نام می برد که به طور خلاصه به سه نفر از آنها اشاره می شود:
عبدالعظیم حسنی: وی از نوادگان امام حسن مجتبی ـ علیه السّلام ـ می باشد و از دانشمندان و راویان بزرگ است که از امام جواد و امام هادی ـ علیهمالسّلام ـ روایت کرده است. و او به امور دین آگاه و به مسائل مذهبی و احکام قرآن کاملا آشنا بود. امام هادی ـ علیه السّلام ـ به برخی از اهل ری سفارش می نمود که در مشکلات خود به عبدالعظیم مراجعه کنند.(۱۱) آنقدر بزرگوار و با ایمان بود که امام هادی ـ علیه السّلام ـ فرمود: تو از دوستان واقعی مایی(۱۲).
او یکبار همه عقاید خویش را به امام هادی ـ علیه السّلام ـ عرضه کرد. امام هادی ـ علیه السّلام ـ فرمود: این همان دینی است که خدای متعال برای بندگانش پسندیده است بر آن ثابت باش.(۱۳)
عبدالعظیم مورد تعقیب حکومت عباسی قرار گرفت و به ایران آمد و در شهر ری پنهان شد . روزها روزه می گرفت و شب ها شب زنده داری می کرد و گاهی مخفیانه به زیارت امامزاده حمزه که اکنون در کنار قبر اوست می رفت. پس از چندی بیمار شد و در زمان امام هادی ـ علیه السّلام ـ از دنیا رفت و سپس در کنار امامزاده حمزه در زمینی که برای دفن او و شیعیان وقف شده است دفن شد. در روایتی از امام هادی ـ علیه السّلام ـ ثواب زیارت او به اندازه زیارت امام حسین ـ علیه السّلام ـ ذکر شده است.(۱۴)
۲. حسین بن سعید اهوازی: از یاران امام رضا، امام جواد و امام هادی ـ علیهم السّلام ـ بود او اهل کوفه بود که به اهواز و سپس به قم مهاجرت کرد و در قم از دنیا رفت. او سی کتاب در فقه و آداب و اخلاق دارد و مورد وثوق علماست. حسین و برادرش حسن از راویانی هستند که روایات بسیار زیادی از ائمه ـ علیهم السّلام ـ نقل کرده اند.(۱۵)
۳. فضل بن شاذان نیشابوری: او فقیهی عالی مقام و متکلمی توانا و از اصحاب امام هادی ـ علیه السّلام ـ و امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ بود. او کتاب های زیادی نوشته و کتاب های او مورد توجه علمای بزرگ شیعه قرار گرفته است. امام هادی ـ علیه السّلام ـ با دیدن یکی از کتاب های او فرمود: من بر اهل خراسان غبطه می خورم که فضل بن شاذان را در میان خود دارند. (۱۶)
وقتی امام حسن عسکری ـ علیه السّلام ـ کتاب الیوم و اللیله او را دید سه بار بر او رحمت فرستاد و فرمود : سزاوار است به آن عمل شود. (۱۷)
فضل در نیشابور می زیست او به جرم شیعه بودن به سبزوار تبعید شد و پس از مدتی بیمار شد و از دنیا رفت. قبر او در نیشابور قدیم (یک فرسخی نیشابور فعلی) قرار دارد.(۱۸)
پاورقی:
۱. شیخ مفید، الارشاد، ترجمه رسول محلاتی، ج۲، ص۴۱۷. طبرسی، اعلام الوری، ج۳، ص۳۵۵.
۲. همان.
۳. مرعشی نجفی، سید شهاب الدین، مجموعه نفیسه، ۱۴۰۶ق، ص۱۳۲، در ص۴۶۹ . عباسقلی خان، ناسخ التواریخ، تهران، انتشارات اسلامیه، ج۷، ص۳۳۲. الارشاد، پیشین ، ص۴۴۰. محلاتی، ذبیح الله، اختران تابناک، تهران، انتشارات اسلامیه، ج۲، ص۱۸۰. شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، موسسه مطبوعاتی حسینی، ج۲، ص۱۰۱۰.
۴. الارشاد، پیشین ، ج۲، ص۴۴۲. منتهی الآمال، پیشین ، ص۱۰۱۱.
۵. منتهی الآمال، پیشین ، ص۱۰۱۰. اختران تابناک، پیشین ، ص۱۸۰.
۶. همان دو منبع.
۷. همان.
۸. همان.
۹. همان.
۱۰. همان.
۱۱. پیشوای دهم، مؤسسه در راه حق، سلمان فارسی، ۱۳۶۹، ص۵۸.
۱۲. همان، ص۵۹، به نقل از امالی صدوق .
۱۳. همان، به نقل از همان.
۱۴. همان به نقل از عبدالعظیم حسنی، ص ۶۳.
۱۵. همان، ص ۶۴.
۱۶. پیشوای دهم، پیشین ، ص ۶۵
۱۷. همان .
۱۸. همان .
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
