در مدّت زمان زندگی امام زمان با امام عسگری چه کسانی او را دیده‌اند؟
سال ولادت امام زمان علیه السّلام بنا بر نقل اکثر مورّخین مُعتبر و و محدّثین شیعه و غیر شیعه نیمه شعبان سال ۲۵۵ هـ . ق. می‌باشد،(۱) و سال شهادت امام حسن عسگری ـ علیه السّلام ـ سال ۲۶۰ هـ .ق. می‌باشد.(۲) بنابر تصریح علمای بزرگ امامیّه مانند. شیخ مفید، آن حضرت در سال شهادت پدر بزرگوارش پنج ساله بود(۳)
این قول مشهور و دقیق بین علمای شیعه و تمام شیعیان است، بنابراین امام دوازدهم علیه السّلام پنج سال در کنار پدر بزرگوارش و در سایه پدر مهربانش زندگی نموده است و زندگی و حتی تولد حضرتش به نوعی در خفاء و پنهانی بوده است، علّت اختفاء مربوط به اوضاع سیاسی و اجتماعی معاصر امام عسکری علیه السّلام و حتی ائمه پیش از او بوده است به لحاظ امنیت جانی چنانکه ولادت برخی از انبیای الهی در خفا و استتار بوده است.(۴)
شرایط سیاسی حاکم بر عصر امام علیه السّلام به علت تدابیـر سخت نظامی خلفای عباسی که دشمن سرسخت ائمّه علیهم السلام بوده‌اند اقتضاء می‌نمود، که شیعیان در تقیّه کامل و اختفاء فعّالیت‌های مذهبی خود را انجام دهند و ارتباط با ائمه علیهم السلام برای شیعیان بسیار سخت انجام می‌گرفت، تنها وکلای شیعه در این دوره با زحمات زیاد امکان ارتباط با ائمه علیهم السلام را داشتند، مخصوصاً دوره امام عسکری علیه السّلام سخت‌ترین دوران سیاسی و اجتماعی برای شیعه محسوب می‌شود.
این امام عزیز اکثر دوران خویش را در پادگان‌های نظامی به سر برد و بخشی از عمر شریفش را نیز کاملاً تحت مراقبت وکنترل شدید نیروها و جاسوسان امنیتی خلفای ظالم و ستم پیشه عباسی بوده است و وظیفه سنگین الهی، امامت را انجام می‌داد با توجّه به این اوضاع فشار و خفقان سیاسی است که امام زمان علیه السّلام در کودکی برای خیلی از مردم ناشناخته بود و فقط برخی از برگزیدگان و بزرگان شیعه و نزدیکان أئمه علیهم السلام و صحابی بزرگ به زیارت حضرت توفیق یافته و او را دیده‌اند و تعداد این افراد به حدّی است که یقین آور است، علاوه بر این که این رؤیت‌کنندگان خودشان از فقها و از اصحاب بزرگ و کاملاً مورد اطمینان و تأیید ائمه علیهم السلام بوده‌اند که در یقین و اطمینان کامل به کلام آنها جای هیچ شبهه و شکی را باقی نمی‌گذارد. اسامی این افراد در کتاب‌های حدیثی و تاریخی علمای بزرگ شیعه و سنّی آمده است و بسیاری از این افراد خودشان به محضر امام زمان علیه السّلام در زمان امام حسن عسگری علیه السّلام رسیده‌اند.
با توجّه به این‌که در مدّت پنج سال امام عسگری علیه السّلام با خواص از شیعیان ارتباط مستمر داشت یا از طریق وکلای مخصوص در نواحی مختلف سرزمین اسلامی یا ارتباط مستقیم که در این فرصت‌ها امام علیه السلام سعی می‌نمود جانشین خود را به شیعیان معرفی کند و آنها را از سر درگمی نجات دهد همان طوری که ائمه علیهم السلام قبل از او علاوه بر تصریح پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله بنام ائمه علیهم السلام ، شخصاً و عیناً او را به شیعیان معرفی می‌کرده‌اند تا هیچ کس به دروغ مدّعی مقام امامت نشود که منجر به انحراف شیعه از مسیر حق گردد، لذا در سیره تمام ائمه علیهم السلام ما می‌بینیم که آنها علاوه بر معرفی جانشین خود از آخرین امام معصوم نیز با القاب و اسم خاص آن حضرت به تصریح سخن گفته‌اند و او را به مردم با علائم مخصوص و منحصر به‌فرد معرفی نموده‌اند.
با این اهتمام به مقام امامت، امام عسگری علیه السّلام هم خبر از ولادت و غیبت فرزندش داده و او را شخصاً از دوران نوزادی و تولّد، با طرق مختلف از جمله فرستادن «عقیقه»،(۵) (قربانی کردن گوسفندی بعد از تولد نوازد) به تمام شیعیان از ولادت آن حضرت خبر داده و او را به بزرگان شیعه نشان داده و در زمان خود شناسانده‌اند، تا حجّت بر آنها تمام شده است. در این‌جا بترتیب از منابع معتبر و مختلف به تبیین برخی از افرادی که بـه حضور حضرت صاحب الامر (عجل الله تعالی فرجه) در زمان پدر بزرگوارش مشرّف شده‌اند می‌پردازیم:
۱. محمد بن عثمان العمری همراه چهل نفر از شیعیان آن حضرت را در کودکی دیده‌اند که امام عسگری علیه السّلام به آنها فرموده است: «هذا امامکم من بعدی و خلیفه علیکم اطیعوه .(۶) یعنی این کودک بعد از من خلیفه و امام شماست و از او اطاعت کنید.»
۲. کلخی به نقل از ابو هارون که از شیعیان بوده است، نقل می‌کند که: صاحب الزمان علیه السّلام را دیدم صورتش مانند ماه شب چهاردهم نور می‌داد.(۷)
۳. یعقوب بن منقوش هم به نقل از شیخ صدوق (ره) در کمال الدین، از جمله کسانی است که حضرت را دیده است.(۸)
شیخ صدوق از بزرگان شیعه است که کتاب‌های با ارزش را در علوم مختلف از خود برجای گذاشته است که دارای اعتبار ویژه‌ای در پیش فُقهای شیعه هستند از جمله کتاب‌های بسیار معتبر او کتاب «کمال الدین و اتمام النعمه» است که آن را درباره امام عصر علیه السّلام نگاشته و تفصیلاً مباحث مختلفی را حول محور مهدویت طرح نموده و تمام شبهات وارده بر این جریان را در آن جواب داده است که بسیار قابل توجّه و مناسب است و از جهاتی، از جمله نزدیکی دوران حیات شیخ صدوق به دوران غیبت صغری از نقاط قوت این کتاب است و ممتاز بودن و برخورداری نویسنده از فضائل نفسانی از موارد دیگر امتیازات این کتاب شریف است که قابل توجّه می‌باشد. در حقیقت این کتاب جواب شبهاتی است که درباره مسئله مهدویت و وجود امام عصر (عجل الله تعالی فرجه ) در عصر صدوق بر شیعه وارد شده و صدوق (ره) قاطعانه به آنها پاسخ مستند و مستدل داده است.
از جمله کتاب های معتبر شیعه که به این مسئله «رویت امام در حیات پدرش» پرداخته، کتاب ارشاد شیخ مفید است (۳۳۶-۴۱۳)، به نقل از ارشاد محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السّلام که از نوادگان امام هفتم بود در عراق امام زمان (عجل الله تعالی فرجه ) را در کودکی و در حیات پدرش دیده است.
حمزه بن موسی بن جعفر علیه السّلام از حکیمه خاتون عمه امام عسگری علیه السّلام که از جمله روایات بسیار معتبر است، نقل می کند که حکیمه او را در حیات پدرش دیده است، این روایت که حکیمه خاتون حضرت را دیده است در بسیاری از کتاب‌های مربوط به موضوع مهدویت به تکرار آمده است که حتّی شب ولادت حضرت صاحب الزمان علیه السّلام آن بانوی مکرّم در خانه امام عسگری علیه السّلام حاضر بوده و افطار را در کنار برادرزاده‌اش بوده و شاهد ولادت آن حضرت بوده است.(۹) و او را مکرراً دیده و چشمانش با دیدارش روشن گردیده است .
بنابر این اگر رویت کنندگان حضرت را در یک جمع بندی قرار دهیم می‌توانیم چنین نتیجه بگیریم که سه گروه حضرت را دیده‌اند :
۱. اهل بیت آن حضرت: مانند حکمیه خاتون عمه امام عسگری علیه السّلام و خادمان خانه امام عسگری علیه السّلام در ردیف اولین کسانی بوده‌اند که امام را زیارت کرده‌اند :
الف) ظریف (ابونصر) خادم دودمان امام عسگری علیه السّلام(۱۰)
ب) ابوسعید غانم خادم دیگر امام عسگری علیه السّلام نقل کرده است که امام زمان ـ علیه السّلام ـ در گهواره بود که به محضرش شرف یاب شدم . . . به من فرمود: «انا خاتم الاوصیاء و بی یدفع الله عن اهلی و شیعتی».(۱۱)
ج ) نسیم خادم حضرت گوید : وارد شدم به حضور امام زمان ـ علیه السّلام ـ بعد از این‌که ده شب از ولادتش می‌گذشت، در این حال عطسه نمودم به من فرمود: «یرحمک الله. . . . فقال : الا ابشرک فی العطاس، هو امان من الموت ثلاته ایام».(۱۲)
۲. نواب حضرت : گروه دوم که از دیدار امام(عجل الله تعالی فرجه ) در حیات پدرش مسرور شده‌اند از نواب حضرتش بودند، عثمان بن سعید عمروی چنانکه قبلاً نیز گفته شد.
۳. اصحاب و شیعیان خاص : گروه سوم از زیارت کنندگان حضرت در عهد امام عسگری علیه السّلام ، اصحاب خاص و شیعیان نامدار حضرت بوده‌اند که به برخی از آنها اشاره کردیم و بسیاری از بزرگان شیعه از جمله علمای شهر قم و شیعیان خاص امام عسگری علیه السّلام به زیارت حضرت صاحب الزمان علیه السّلام در زمان حیات پدرشان رسیده‌اند.
پاورقی:
۱. مفید، محمد بن محمد، الارشاد قم، آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۳، ج۲، ص۳۳۹.
۲. همان، ص ۳۳۶.
۳. همان، ص ۳۳۹.
۴. طوسی، الغیبه، تهران، انتشارات نینوی الحدیثه، بی‌تا، ص ۷۴ و مفید «پیشین» ص ۳۳۶ علت مخفی بودن ولادت را توضیح داده است.
۵. شیخ طوسی ، پیشین، ص ۱۴ و ۱۴۸. مجلسی، بحارالانوار تهران، دارالکتب، ج ۵۱، ص ۲۲.
۶. محمد بن علی صدوق، کمال الدین قم، جامعه مدرسین، چاپ سوّم، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص ۴۳۵.
۷. همان.
۸. همان، ص ۴۳۷.
۹. مفید، پیشین، ۱۴۱۳، ص ۳۵۱، صدوق، پیشین، ص ۴۲۴.
۱۰. مجلسی، «پیشین» ص ۲۲. مفید، پیشین، ج ۲، ص ۳۵۴، طوسی، پیشین، ص ۱۴۸.
۱۱. شیخ طوسی «پیشین» ص ۱۴۸ و صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، قم، مکتبه الداوری، چاپ هفتم، ص ۳۶۰.
۱۲. طوسی، پیشین، ص ۱۳۹.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
