سرزمینهای خلافت اسلامی و مرزهای آن اگر امروز روی نقشه باشد شامل کدام کشورها میشود؟
سرزمینهای اسلامی بین ۲۰ درجه طول غربی و ۱۴۰ درجه طول شرقی از خط استوا قرار گرفتهاند غربیترین کشور اسلام در غرب آفریقا واقع است، که سنگال نام دارد. و شرقیترین آن اندونزی میباشد که در آسیای جنوب شرقی قرار دارد. بین غربیترین و شرقیترین کشور مسلمان بیش از ۱۰ ساعت اختلاف زمان وجود دارد. کل کشورهای اسلام بیش از ۲۶ میلیون کیلومتر مربع مساحت دارند.(۱)
جهان اسلام به لحاظ موقعیت قارهای و جغرافیائی به مناطقی تقسیم میشود که مجموعاً ۵۱ کشور اسلام به سه گروه کشورهای آسیایی، آفریقایی، و اروپایی تقسیم میشوند، که ما بصورت فهرست وار به نام امروزی این کشورها اشاره میکنیم.
خلافت اسلامی در اوج قدرت خود مرزهایش از شرق به آسیای میانه و افغانستان امروزی و شرق پاکستان محدود می شد، از شمال به کوههای قفقاز و جنوب ترکیه فعلی محدود بوده است، از جنوب به دریای عرب و اقیانوس هند منتهی میشد، از غرب به شمال آفریقا و اسپانیا محدود میشد.
۱. کشورهای مسلمان آسیاالف. آسیای جنوب غربی (خاورمیانه): عربستان، فلسطین، عراق، سوریه، لبنان، یمن، اردن، کویت، امارات متحده عربی، عمان، بحرین، قطر، ترکیه، افغانستان، ایران.(۲)
ب. کشورهای آسیای جنوبی: مسلمانان سرزمین کشمیر، نپال، پاکستان، بنگلادش، مالدیو.
ج. آسیای جنوب شرقی: سنگاپور، ویتنام، کامبوج، تایلند، اندونزی، پرجمعیتترین کشور اسلامی مالزی.
د. آسیای مرکزی: قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، مغولستان.
۲. کشورهای آفریقاییالف. آفریقای شمالی (مغرب): مصر، لیبی، تونس، الجزایر، مراکش.
ب. آفریقای شرقی: اتیوپی، سومالی، کنیا، تانزانیا.
ج. آفریقای غربی: موریتانی، مالی، سنگال، گینه، لیبریا، غنا، نیجریه، کامرون، کنگو.
د. آفریقای مرکزی: سودان، چاد، نیجر، اوگاندا، زئیر.
هـ. آفریقای جنوبی: موزامبیک، ماداگاسکار، زامبیا، زیمباوه، آنگولا، نامبیا.(۳)
۳. قاره اروپادر سال ۹۱ هجری پیروزی عظیمی نصیب سپاهیان اسلام گردید زیرا در این تاریخ «طارق بن زیاد» به همراه عدهای از مسلمانان که وی فرماندهی آنها را عهده دار بود موفق شد طی فتحی بزرگی جنوب غربی اروپا به تصرف در بیاورد. او بعد از گذشتن از تنگه (جبل الطارق)، اسپانیا(اندلس) را فتح کرد. و مردم این دیار از مسلمانان استقبال قابل توجهی نمودند. اندلس از مراکز بسیار درخشان تمدن اسلامی شد.
پس از این موفقیت قوای اسلام وارد فرانسه شده و پایگاههای خود را در آنجا مستقر کردند امّا چون این مراکز تا مقر حکومت مسلمین فاصله زیادی داشت با کمبود امکانات مواجه شدند و فتوحات خود را در این سرزمین متوقف کردند.
در قرون بعد فتوحات دیگری در اروپا نصیب مسلمین شد که نتیجه آن دستیابی دولت مقتدر اسلامی بر اروپای شرقی و منطقه بالکان بود، که مرکز امپراطوری عثمانی به اروپا (ترکیه) نقل مکان یافت و بعد از آن ترکان عثمانی به قلمرو بالکان هجوم برده، صربستان و بوسنی را به تسلط خود در آوردند.(۴)
الف. اروپای جنوبی: اندلس، اسپانیا.
ب. اروپای شرقی (منطقه بالکان): آلبانی، بوسنی هرزگوین، مقدونیه، کوزوو، یونان، بلغارستان، مجارستان.
پاورقی:
۱. گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، قم:انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص۶۱.
۲. چوخاچی زاده، محمد باقر، مسائل جغرافیایی جهان اسلام، تهران: پژوهشکده علوم دفاعی دانشگاه امام حسین ـ علیه السّلام ـ، ص ۹۲.
۳. عسکری، علی بابا، جغرافی کشورها، چاپ سحاب، ص ۴۲. و گلی زوارهای، پیشین، ص۳۲۱.
۴. گلی زوارهای، پیشین، ص۴۸۹.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
