آیا عمر بن عبدالعزیز تصمیم گرفت حکومت را به امام سجاد بدهد؟
با توجه به این که زمان حکومت عمر بن عبد العزیز(۹۹_۱۰۱) با زمان امامت امام سجاد (ع)(حد اکثر تاسال ۹۶هجری) مصادف نبوده است، بنا براین چنین سخنی از اساس باطل است. علاوه بر این که هیچ کس این نظریه را مطرح نکرده است.
در کتاب«اعیان الشیعه» آمده است:«امام سجاد ـ علیه السّلام ـ در سال ۳۶ یا ۳۷ یا ۳۸ هـ در مدینه تولد یافت. و در سال ۹۴ یا ۹۵ هـ وفات یافت. دوران امامت ایشان مصادف است با حاکمیت یزید ،معاویه بن یزید ، مروان بن حکم، عبدالملک مروان و در نهایت در زمان ولید بن عبدالملک به شهادت رسید و در بقیع مدفون شد.»(۱)
«علامه مجلسی» در «جلاء العیون» آورده است:«در روز وفات آن جناب اختلاف کرده اند بعضی گفته اند در ۱۸ محرم سال ۹۴ هـ. واقع شد.(۲)
«طبری» سال وفات«امام سجاد ـ علیه السّلام ـ » را سال ۹۶ هـ .ق ذکر کرده است.(۳)
«مسعودی» در«مروج الذهب» می نویسد:«در سال ۹۵ هـ علی بن حسین بن علی بن ابیطالب در پادشاهی ولید وفات کرد و در مدینه در بقیع دفن شد. و پنجاه و هفت ساله بود و به قولی در ۹۴ هـ درگذشت.»(۴)
بنابر این با توجه به اقوال متعددی که در زمینه سال شهادت امام سجاد (ع) بیان شد، به این نتیجه می رسیم که آن حضرت در سال ۹۴ یا ۹۵ و یا حد اکثر ۹۶ هجری وفات یافته است.
این در حالی است که تمامی مورخان آغاز حکومت عمر بن عبد العزیز را سال ۹۹ هجری می دانند. یعقوبی می نویسد:«عمر بن عبدالعزیز ده روز گذشته از صفر سال ۹۹ هـ .ق به زمامداری رسید.»(۵)
این تاریخ تقریباً مورد اتفاق همه مورخان است. بنابراین با مقایسه ای که بین تاریخ شهادت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ با دوران حکومت عمر بن عبدالعزیز انجام می دهیم احتمال واگذاری حکومت از طرف عمر بن عبد العزیز به امام سجاد ـ علیه السّلام ـ منتفی می شود.درکتاب «زندگانی امام سجاد ـ علیه السّلام ـ» نوشته«عبدالرزاق موسوی مقرم» آمده است:«مورخان اتفاق بر این دارند که آن حضرت به فرمان ولید بن عبدالملک مسموم شد و در ماه محرم به شهادت رسید.»(۶)
اگر قول غیر مشهور را هم درباره شهادت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ بپذیریم(۷) باز هم چیزی در مورد واگذاری حکومت از طرف عمر بن عبدالعزیز به امام سجاد ـ علیه السّلام ـ نقل نشده است. علاوه این که «عبدالله بن عطاء تمیمی گوید: روزی با علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ در مسجد نشسته بودم ناگهان عمر بن عبدالعزیز که آن روز جوانی زیبا و عیاش بود و حتی بند نعلینش نقره بود از آنجا گذشت حضرت به من فرمود: ای عبدالله این جوان عیاش را می بینی وی روزی بر این مردم حکومت کند و چون بمیرد اهل آسمان او را لعن کنند. و اهل زمین بر او رحمت فرستند.»(۸)
پاورقی:
۱. امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳، ج۱، ص۶۲۹.
۲. علامه مجلسی، جلاء العیون، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، ۱۳۴۸ش، ص۶۷۳.
۳. طبری، محمد بن جریر، الرسل و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، نشر اساطیر، چاپ چهارم، ۱۳۷۵، ج۵، ص۳۶۲.
۴. مسعودی، مروج الذهب، بیروت، انتشارات دارالاندلس، چاپ دوم، ج۳، ص۱۶۰.
۵. یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم، ۱۳۶۲، ج۲، ص۲۶۱ و طبری، محمد بن جریر، پیشین، ج۹، ص۳۹۴۷.
۶. موسوی مقرم، عبدالرزاق، زندگانی امام زین العابدین ـ علیه السّلام ـ ترجمه حبیب روحانی، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اوّل، ص ۱۳۷۴، ص ۶۰۱.
۷. یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، ج۲ ص ۲۶۳، شهادت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ را در سال ۹۹ و یا ۱۰۰ هـ ذکر شده است.
۸. مجلسی، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، سال ۱۴۰۳، چاپ دوم، ج۴۶، ص ۲۳.
