آیا جعفر بن رضاکه در اصفهان به عنوان امام زاده شناخته شده، اعتبار دارد؟

درباره وجود فرزندان ائمه و امامزادگان که در ایران واقع شده هیچ اختلافی وجود ندارد. و قابل تردید نیست که مردم ایران عاشق اهل بیت پیامبر اکرم بوده و از آغاز به تشیع گرایش داشته‌اند و امروز کشور ایران مهمترین کشوری است که پیرو مذهب شیعه اثنی عشری حقه است. و ایرانیان افتخار دارند که پیرو اهل بیت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ هستند.

از دوران استیلای بنی امیه و بنی عباس که دشمنان سرسخت اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ بودند و فرزندان ائمه را مورد آزار و اذیب قرار داده و با بدترین شکنجه‌ها به شهادت می‌رساندند، قتل عام علویان (فرزندان و نواده‌های امیرالمؤمنین) بدست امویان ظالم در تاریخ شهرت دارد که یکی از مصادیق روشن آن کشتار بسیاری از فرزندان امیرالمؤمنان در روز عاشورا است که بیش از بیست نفر از خاندان آن حضرت را در این فاجعه شهید شدند.(۱)
بر این اساس فرزندان ائمه برای نجات از دست ظالمین و ترویج دین مبین اسلام به کشور ایران که دوستدار اهلبیت بودند پناه می‌آوردند. و گاهی به علت تعقیب دشمنان در شهرهای مختلف ایران و طی درگیری‌ با آنها به شهادت رسیده و در نقاط مختلف ایران مدفون می‌شدند. حضرت آیت الله شبیری زنجانی که یکی از علمای بزرگ معاصر و از مراجع عظام هستند و درباره انساب و رجال مهارت و درایت خاصی دارند می‌فرمایند: امامزادگانی که در ایران وجود دارند اکثراً معتبر هستند و از اولاد ائمه ـ علیهم السّلام ـ می‌باشند ولی شجره‌های نسبی که برای آنها وجود دارد دارای مشکل است.(۲)
بنابراین در وجود امام‌زاده‌ها و امام زاده مورد سؤال نمی‌توان تردید کرد چون قطعاً این مکانها از دیر باز به عنوان اماکن متبرکه مورد توجه بوده است که به جهت انتساب به خاندان پیامبر مورد اکرام و احترام بوده و به عنوان پناهگاه مؤمنان و عبادتگاه آنان واقع شده است. اما آنچه که باید در آن تأمل کرد این است که باید درباره شجره آنها و اینکه از فرزندان کدام امام هستند تأمل و دقت نمود.
در عنوان سؤال «جعفر بن رضا» آمده است اگر منظور به طور دقیق مشخص میشد که «رضا» همان امام رضا (امام هشتم) ـ علیه السّلام ـ است یا از سادات و فرزندان ائمه دیگر است پاسخ سؤال روشنتر میشد.
اگر منظور امام رضا ـ علیه السّلام ـ است باید عرض شود که درباره وجود فرزندی به نام جعفر برای امام رضا ـ علیه السّلام ـ در برخی از منابع آمده است از جمله مرحوم مجلسی در بحارالانوار از کشف الغمه چنین نقل میکند: «اولاد امام رضا ـ علیه السّلام ـ شش نفر بود. یکی دختر و بقیه فرزندان پسر به نامهای: محمد (امام جواد) حسن، جعفر، ابراهیم، حسین.»(۳) ولی شیخ مفید میفرماید: تا جایی که ما میدانیم آن حضرت تنها یک فرزند داشته و آن هم امام جواد ـ علیه السّلام ـ است «امام رضا ـ علیه السّلام ـ شهید شد (تا جایی که ما میدانیم) در حالی که هیچ اولادی غیر از امام جواد نداشت و در هنگام (شهادتِ) پدرش، هفت ساله…»(۴)
علاوه بر شیخ مفید علامه مجلسی نیز معتقد است که امام رضا ـ علیه السّلام ـ تنها یک فرزند داشته و آن امام جواد ـ علیه السّلام ـ است.(۵)
در پایان نتیجه میگیریم که آن مرقد موجود در اصفهان احتمال دارد از سادات و امام زادگان باشد و نباید بدون اطلاع دقیق آن را قبول نکرده و مورد تردید قرار داد ولی درباره اینکه فرزند امام رضا ـ علیه السّلام ـ باشد نمیتوان به طور قطعی قبول کرد، شاید از فرزندان سیدی است که موسوم به رضا بود چون «رضا» نام امام هشتم نیست بلکه لقب آن حضرت است. نام آن حضرت علی است البته در شهرقزوین نیز یک امامزداده وجود دارد به نام حسین(معروف به شاهزاده حسین) گفته شده او فرزند امام رضا ـ علیه السّلام ـ است. احتمال دارد این دو امامزاده از نوادگان امام هشتم باشند به جهت اینکه در منابع حدیثی آمده است که نوادههای امام رضا ـ علیه السّلام ـ را نیز «ابن الرضا» میگفتند مثلاً‌ امام عسکری وامام هادیـ علیهم السّلام ـ که نوه ونبیره امام رضا ـ علیه السّلام ـ است به ابن الرضا شهرت داشتند وآنان را با این نام می گفتند. مثلاً موسی المبرقع فرزند امام جواد که قبرش در قم است به ابن الرضا (فرزند امام رضا) معروف بوده است.(۶)

پاورقی:

۱. جعفریان، رسول، تاریخ تشیع، تهران، سازمان تبلیغات، ۱۳۷۱، ص ۲۱۰.
۲. تقریرات درس خارج، فقه (خمس) حضرت آیت الله زنجانی.
۳. علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق، ج ۴۹، ص ۲۲۱ به نقل از کشف الغمه، ج ۳، ص ۸۹.
۴. مفید، الارشاد، قم، آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۴، ج ۲، ص ۲۷۱.
۵. مجلسی، پیشین، ص ۲۲۱.
۶. مفید، پیشین، ج ۲، ص ۲۸ و مجلسی پیشین، ج ۵۰، ص ۱۴۹ و ج ۵۰، ص ۳ و ج ۵۰، ص ۲۳۶.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات