داستان ذوالکفل را توضیح دهید؟

قرآن کریم در دو جا از این شخص یاد کرده است، خداوند در قرآن بعد از قصه ایوب پیامبر در سوره انبیاء می فرماید: و اسماعیل و ادریس و ذوالکفل کل من الصابرین و ادخلناهم فی رحمتنا انهم من الصالحین،(۱) یعنی اسماعیل و ادریس و ذالکفل را (به یاد آور) که همه از صابران بودند. و ما آنها را در رحمت خود داخل کردیم. چرا که آنها از صالحان بودند. همچنین خداوند در سوره ص می فرماید: و اذکر اسماعیل والیسع و ذالکفل و کل من الاخیار(۲)

و به یاد بیاور «اسماعیل» و «الیسع» و «ذوالکفل» را که همه از نیکان بودند.
مشهور این است که «ذالکفل»،‌ از پیامبران الهی بوده است هر چند بعضی معتقدند که او یکی از صالحان بوده اما ظاهر آیات قرآن که او را در عداد پیامبران بزرگ می شمارد .ازاینروی او از انبیاء است و بیشتر به نظر می رسد که او از پیامبران بنی اسرائیل بوده. اما برخی براین باورند. او پیامبر نیست بلکه او فردی صالح بود و در میان مردم با عدل و عدالت قضاوت می کرد.(۳) در علت نام گذاری او به این نام با توجه به اینکه «کفل» را از نصیب گرفته اند و اینکه چرا او را به این نام نهادند. اقوالی ذکر کرده اند. بعضی ها گفته اند: چون خداوند نصیب وافری از ثواب و رحمتش در برابر اعمال و عبادات فراوانی که ذوالکفل انجام می داد به او مرحمت فرمود لذا ذالکفل نامیده شد (یعنی صاحب بهره وافی)، بعضی دیگر گفته اند: چون وی تعهد کرده بود شبها را به عبادت برخیزد و روزها را روزه بدارد و هنگام قضاوت هرگز خشم نگیرد و تا آخر به وعده خود وفا کرد و لذا «ذوالکفل»‌ نامیده شد.(۴) ابن عباس در این مورد روایت می کند که: «انّ نبیاً من انبیاء بنی اسرائیل آتاه الله الملک والنبوه ثم اوحی الله الیه انی ارید قبض روحک فاعرض ملکک علی بنی اسرائیل، فمن تکفل لک انّه یصلی باللیل حتی یصبح و یصوم بالنهار فلا یفطر و یقضی بین الناس فلا یغضب فارفع ملکک الیه، فقام ذلک النبی فی بنی اسرائیل و اخبرهم بذلک،‌فقام شاب و قال انا اتکفل لک لهذا…». ترجمه:یکی از انبیاء بنی اسرائیل که خداوند نبوت را به او داده بود از طرف خداوند وحی رسید که من می خواهم تو را قبض روح کنم، پس ملک و نبوتت را به بنی اسرائیل تحویل بده، پس هر کس تعهد بدهد به تو که هر شب تا صبح نماز بخواند و هر روز روزه بگیرد و بدون غضب در بین مردم قضاوت بکند، ملک و نبوت را به او واگذار که او پیامبر بنی اسرائیل خواهد بود تا اینکه جوانی بلند شد و گفت: من تعهد می دهم اما آن پیامبر این را قبول نکرد و گفت: آیا در میان قوم بزرگتر از تو کسی نیست؟ و سه بار این کار را تکرار کرد و هیچ کس بجز این جوان این تعهد را قبول نکرد تا اینکه در بار سوم مردی این تعهد را قبول کرد. لذا ملک و نبوت بنی اسرائیل را به این مرد تحویل داد.(۵)
پس طبق این حدیث چون این شخص به این سه کار متعهد شده است (ذوالکفل)، صاحب تعهد، نامیده شده است. بعضی گمان کرده اند که او از فرزندان حضرت ایوب می باشد ابن کثیر می گوید: ذوالکفل از فرزندان ایوب بود و نام اصلیش «بشر» بوده است، و در سرزمین شام می زیست.(۶)
بنابراین، از آنچه گفته شد نتیجه می گیریم که. ۱. ذوالکفل یکی از پیامبران الهی در میان بنی اسرائیل بوده و قول مشهور هم همین است و قرائن نیز همین قول را تقویت می کند. چون اولاً این آیه در سوره انبیاء است، و در این سوره در مورد انبیاء الهی بحث می شود و ذکر نام ذوالکفل در این سوره مؤید پیامبر بودن آن است. دوماً در آیه ای که نام این پیامبر آمده، درست هم ردیف انبیاء دیگر ذکر شده است.
۲. در مقابل قول مشهور بعضی گمان کردند که ذوالکفل پیامبر نبوده بلکه عبد صالح بوده است و منبعی که برای ادعای خود ذکر می کنند حدیثی است که از ابوموسی اشعری نقل شده که او گفته: ذوالکفل پیامبر نبوده بلکه یکی از بندگان صالح خدا بوده است.(۷)اما به نظر می رسد گفته ی اشعری غیرمقبول باشدوترجیح با قول اول باید باشد.

پاورقی:

۱. انبیاء:۸۵.
۲. ص:۴۵.
۳. ابن کثیر،‌قصص الانبیاء، بیروت، المکتبه الاسلامیه، ج ۱، ص ۳۷۶.
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۱۳، ص ۴۸۳.
۵. فخر رازی، التفسیر الکبیر، ‌بیروت، ‌دار احیاء التراث العربی، ج۲۲، ص۲۱۱.
۶. ابن کثیر، الکامل فی التاریخ، ‌بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۱۰۸.
۷. فخر رازی، «پیشین» ج۲، ص۲۱۲.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات