طرز نماز خواندن پیامبر قبل از بعثت چگونه بوده است؟

طرز نماز خواندن پیامبر قبل از بعثت چگونه بوده است؟ آیا نماز خواندن به شکل کنونی بوده است؟ گاهی گفته می شود که ابتدا مسلمانان در شبانه روز نماز های واجب بیشتری داشتند و بعدا از طرف جبرئیل حکم آمد که چون مسلمانان به مشقت می افتند نمازها را کمتر کنید. آیا این مطلب صحت دارد؟

پاسخ:
سوره علق، اولین سوره نازل شده بعد از بعثت، حاکی از آن است که حضرت قبل از نزول این سوره، نماز به جای می آورد چون در این سوره آمده است:
“آیا دیدی آن کسی را که بنده‏ای را از اینکه نماز بخواند نهی می‏کرد، تو ای نهی کننده هیچ می‏دانی که اگر آن بنده بر راه راست باشد، و یا به پرهیزکاری دستور دهد، دیگر جا ندارد که تو او را از نمازش نهی کنی. . .(۱)؛
از این آیات استفاده می‏شود که رسول خدا(ص) قبل از نازل شدن اولین سوره از قرآن هم نماز می‏خوانده است.(۲)
البته جزئیات و کیفیت عبادت‌های پیامبراکرم(ص) قبل از بعثت در تاریخ نقل نشده است.
علامه طباطبایی می نویسد:
بعضی گفته‏ اند که: نماز قبل از بعثت آن جناب واجب نبوده و از اخبار بر می‏ آید نمازهای فریضه در شب معراج واجب شده، و در سوره اسراء فرموده:
” أَقِمِ الصَّلاهَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلی‏ غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ”(۳).
اما این سخن درست نیست، برای اینکه آنچه از داستان شب معراج مسلم است و روایات معراج بر آن دلالت دارد تنها این است که نمازهای پنجگانه یومیه در آن شب با شکل خاص خود یعنی دو رکعت دو رکعت واجب شد، و هیچ دلالتی ندارد بر اینکه قبل از آن شب به صورت دیگر تشریع نشده بود بلکه در بسیاری از آیات سوره‏ های مکی و از آن جمله سوره‏ هایی که قبل از سوره اسراء نازل شده، نظیر سوره مدثر و مزمل و غیر آن دو سخن از نماز کرده، و به تعبیرهایی مختلف از آن یاد نموده، هر چند که کیفیت آن را ذکر نکرده، اما اینقدر هست که نمازهای قبل از معراج مشتمل بر مقداری تلاوت قرآن و نیز مشتمل بر سجده بوده است. در بعضی از روایات هم آمده که رسول خدا(ص) در اوایل بعثت با خدیجه و علی(علیهما السلام) نماز می‏خواند، در این روایات هم نیامده که نماز آن روز به چه صورت بوده است(۴).
از روایات استفاده می شود که نماز در ابتداء به صورت دو رکعت دو رکعت بوده و بعد از جانب خداوند به برخی از نمازها دو یا یک رکعت دیگر اضافه شد. در روایات دیگری نیز نقل شده است که علی بن حسین(ع) نقل شده که نماز در ابتدا که بر مسلمانان واجب گشت، ۱۰ رکعت بود که در پنج نوبت خوانده می شد و بعد هفت رکعت را رسول خدا(ص) اضافه نمود، دو رکعت در ظهر و دو رکعت در عصر و یک رکعت در مغرب و دو رکعت در عشاء و خدا امضا کرد(۵).
با توجه به این روایات به نظر می رسد نماز در ابتداء تبلیغ اسلام بنا به برخی از مصالحی، حکمی متفاوت و سبکتر داشته است یعنی در ابتداء نماز های واجب ده رکعت بوده، ولی بعدها به هفده رکعت افزایش یافت و آنچه امروزه به جای می آوریم همان چیزی است که بعدها از جانب پیامبر و خداوند به آن افزوده شد و شخص پیامبر(ص) و ائمه بعدی به آن عمل می کردند.
پی نوشت ها:
۱. علق(۹۶) آیات ۹-۱۲.
۲. طباطبایی، محمد حسین، ترجمه موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴ ش، ج ۲۰، ص۵۵۱.
۳. اسراء(۱۷)  آیه ۷۸.
۴. طباطبایی، همان.
۵. شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۳ق، ج ۱، ص۴۵۵.
منبع: نرم افزار پیامبرمهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی