صیغه برادری چه جایگاهی دارد؟

باتوجه به آیه شریفه انما المومنون اخوه -همه مومنان برادر یک دیگرند- پس دیگر صیغه برادری چه جایگاهی دارد؟به عنوان مثال صیغه برادری ای که بین پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امام علی(علیه السلام) خوانده شده با برادری پیامبر با سلمان تفاوت داشته است؟

پاسخ:
پرسشگر محترم برادری مراتب دارد:
برادری ایمانی و دینی،
برادری قوم و قبیله ای که افراد یک قبیله برادر بقیه شمرده می شود و از این جهت پیامبران برادر افراد قوم خود شمرده شده اند(۱)
برادری رفتاری که از این جهت اسراف کنندگان برادران شیطان خوانده شده اند(۲)، برادری پدر و مادری یا پدری یا مادری و. . .
و هر کدام احکام خاص خود را دارد مثلا برادری های نام برده جز برادری از جانب پدر، مادر یا هردو، ارث بری ندارند.
منعی ندارد که در بین برادران ایمانی افرادی علاوه بر آن، برادر ابوینی هم باشند یا در بین برادران ابی و پدری، بعضی برادری امی هم باشند. برادران یوسف(ع) همه برادر پدری بودند یعنی از یک پدر بودند. ولی یوسف فقط با بنیامین برادر مادری بود از این رو برادران یوسف هنگامی که بنیامین به دزدی متهم شد، در نزد او که برای آنان عزیز مصر بود و ناشناس، گفتند:
إِنْ یَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ(۳)
اگر او دزدی کرده، برادرش نیز پیش از این دزدی کرده بود.
در اینجا برادران، یوسف را چون فقط با بنیامین از لحاظ مادری مشترک بود، برادر وی خواندند در حالی که یوسف برادر همه بود و همین برادران هنگامی که همراهی او را از پدر طلب می کردند، او را برادر خود خواندند:
یا أَبانا مُنِعَ مِنَّا الْکَیْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا نَکْتَلْ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون(۴)
ای پدر، پیمانه از ما برگرفته‏اند. برادرمان را با ما بفرست تا پیمانه بازگیریم. ما نگهدار او هستیم.
پس این که همه مؤمنان به حکم قرآن برادرند(۵)، مانعی ندارد که بعضی از آنها با بعض دیگر صیغه برادری بخواند و نسبت به او برادری خاص پیدا کند. همچون که نسبت به تعدادی برادر قبیله ای و نسبت به تعداد محدودتری برادر پدر و مادری است.
هر چه برادریهای دو طرف وجوه بیشتری بیابد، نشان دهنده نزدیکی بیشتر آن دو به هم می باشد و پیامبر با امام علی برادر ایمانی هست، هم برادر قبیله ای هست چون هر دو از قریش و بنی هاشم می باشند. بلکه امام علی را برادر ابوینی خود هم می داند. زیرا در دامن پدر و مادر علی بن ابیطالب بزرگ شده و پرورش یافته و ابوطالب و همسرش هر دو تا پایان عمر پشتیبان و همراه او بوده اند علاوه بر این ها در دو پیمان برادری هم، امام علی را به برادری خود بر می گزیند تا نشان دهد که نزدیکی او به امام علی و نزدیکی امام علی به او از همه این برادری ها بیشتر است و دیگران هم گر چه در وجوهی از برادری پیامبر، با امام علی شریک می باشند و برادر دینی پیامبر یا برادر قبیله ای او هستند.
ولی با امام علی فاصله دارند و امام علی برادر خاص بلکه خاص الخاص پیامبر است که به مرتبه یگانگی با او رسیده و از این جهت در آیه مباهله “نفس پیامبر”(۶)خوانده شده است.
یا دو مؤمن که به حکم قرآن برادرند وقتی با هم صیغه برادری می خوانند نسبت به هم تعهد بیشتری می پذیرند و هر کدام متعهد می شود که در قیامت اگر حکم بهشتی بودنش صادر شد، بدون برادرش به بهشت نرود و از خداوند همراهی این برادر را هم از خدا بخواهد(۷) در حالی که نسبت به دیگر برادرانش چنین تعهدی ندارد.
پی نوشت ها:
۱. اعراف(۷) آیه۶۵؛ ۷۳، ۸۵؛ هود(۱۱) آیه ۵۰ و… .
۲. اسراء(۱۷) آیه۲۷.
۳. یوسف(۱۲) آیه۷۷.
۴. همان، آیه۶۳.
۵. حجرات(۴۹) آیه۱۰.
۶. آل عمران(۳) آیه ۶۱.
۷. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۰ش، ص ۵۱۲.(اعمال روز عید غدیر).
منبع: نرم افزار پیامبرمهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی