آیا در قرآن در مورد نرم خویی پیامبر اکرم(ص) اشاره شده است؟

آیاتی از قرآن که در مورد نرم خویی پیامبر اکرم می باشد همراه با توضیحی کوتاه بفرمایید؟

پاسخ:
اخلاق حسنه و رفتار پر جاذبه پیامبر بزرگوار اسلام صلوات الله علیه به عنوان پیش نیاز درس توحید و ابلاغ رسالت الهی، موجب شد دین مقدس اسلام که یکی از محورهای اساسی آن، تبلیغ اخلاق نیکو است، پایدار و مستدام به هدف اصلی اش که رهایی انسان از بند کفر و شرک و حضور در محضر الهی است، دست یابد.
خدای متعال در ضمن آیاتی چند از قرآن مجید، پیامبرش را هم تشویق به رفتار نیک در تبلیغ دین و هم تمجید به داشتن اخلاق حسنه در جذب دل های مردم کرده است.
خدای متعال فرمود:
“وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ”(۱)
اگر تندخو و پرخاشگر و سخت دل بودی( که چنین نیستی و نباید باشی، چون پیامبر رحمت و موعود و رحمتی) این مردم سرکش و نابسامان و خشن خود به خود از جذب به تو و پیرامونت جدا و پراکنده می‏شدند.
در این آیه شریفه نوعی تمجید و تعریف خدای متعال نسبت به پیامبرش وجود دارد که اگر اخلاقی نیکو نداشتی، کسی گرد شمع وجودت جمع نمی شد.
خدای متعال در آیه دیگری، پیامبرش چنین خطاب می کند “وَ إِنَّکَ لَعَلی‏ خُلُقٍ عَظیمٍ”(۲) یعنی: و تو اخلاق عظیم و برجسته ای داری.
مفسرین نوشته اند:
این آیه در توصیف دیگری از پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می‏گوید: “و تو اخلاق عظیم و برجسته‏ای داری” اخلاقی که عقل در آن حیران است لطف و محبتی بی‏نظیر صفا و صمیمیتی بی‏مانند، صبر و استقامت و تحمل و حوصله‏ای توصیف ناپذیر.
اگر مردم را به بندگی خدا دعوت می‏کنی تو خود بیش از همه عبادت می‏نمایی، و اگر از کار بد باز می‏داری تو قبل از همه خودداری می‏کنی آزارت می‏کنند و تو اندرز می‏دهی، ناسزایت می‏گویند و برای آنها دعا می‏کنی، بر بدنت سنگ می‏زنند و خاکستر داغ بر سرت می‏ریزند و تو برای هدایت آنها دست به درگاه خدا بر می‏داری!(۳)
این ها همه نشانه هایی است آشکار از داشتن خلق عظیم که فقط ظرف وجودی پیامبر لیاقت داشتن آن را داشت.
در ای دو آیه ای که گذشت خدای متعال پیامبرش را تمجید می کند و او را به نحو احسن می ستاید.
و اما در آیاتی دیگر، خدای متعال پیامبرش را تشویق می کند که بال های رحمت و عطوفت خود را بر سر مومنین بگستران تا زیر سایه این بال ها از محبت و لطفت بهره مند شوند. البته چنین تعبیری را قرآن در حیطه وظایف فرزندان در احسان به پدر و مادر نیز ابلاغ کرده است.
خدای متعال فرمود:
” وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ”؛(۴) نوشته اند: این جمله کنایه است از تواضع و نرم خویی و بدین جهت تواضع را” خفض جناح” نامیده‏اند که مرغ وقتی می‏خواهد جوجه‏هایش را در آغوش بگیرد پر و بال خود را باز می‏کند و بر سر جوجه‏ها می‏گستراند، و خود را تسلیم آنها می‏کند.(۵)
و باز در آیه ای دیگر، حضرت مامور به گذشت و عفو و نرم خویی می شود.
“خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِینَ “؛(۶) یعنی با آنها مدارا کن و عذرشان را بپذیر و به نیکی ها دعوت نما و از جاهلان روی بگردان. در حدیث است که حضرت فرمود: “انّی بعثت لاتمّم مکارم الاخلاق” یعنی همانا برانگیخته شدم تا کرامت های اخلاقی را به کمال برسانم. از آن حضرت نیز روایت شده که محبوب ترین شما در پیشگاه خدا خوش خوترین شما است. که با مردم انس گرفته و مأنوس می‏شوند و دشمن‏ترین شما در نزد خدا کسانی‏اند که در میان مردم رفت و آمد دارند و در بین برادران سخن چینی و ایجاد تفرقه می‏کنند و می‏کوشند تا برای مردم پاکدامن لغزش هایی بیابند.(۷)
پی نوشت ها:
۱. آل عمران، آیه ۱۵۹.
۲. قلم، آیه ۴.
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج‏۲۴، ص ۳۷۲.
۴. حجر آیه ۸۸.
۵. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی محمد باقر، قم، انتشارات جامعه مدرسین سال ۱۳۷۴ ش، ج‏۱۲، ص ۲۸۵.
۶. اعراف، آیه ۱۹۹.
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، مترجمان، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی، سال ۱۳۷۷ ش، ج‏۶، ص ۳۸۹.
منبع: نرم افزار پیامبر مهربانی – مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی