جمله «لا فرق بینک و بینهما الاّ انهم عبادک و خلقک» توضیح دهید؟
در کتاب مفاتیح الجنان عبارتی است که خواهشمندم در مورد آن توضیح دهید(لا فرق بینک و بینهما الاّ انهم عبادک و خلقک)؟
پاسخ:
۱. در جلد اوّل اصول کافی بابی است با این عنوان:
فرق میان معانی اسماء خدا و اسماء مخلوق.
در اولین روایت این باب آمده است: «فتح بن یزید جرجانی گوید: شنیدم جناب ابوالحسن ـ علیه السّلام ـ می فرمود:
خدا لطیف، آگاه، شنوا بینا، یگانه، یکتا و بی نیاز است، نه زاده و نه زاده شده و هیچ کس همتای او نیست
اگر او چنان باشد که مشبّه (کسانی خدا را به مخلوقات تشبیه می کنند) می گویند
نه خالق از مخلوق شناخته می شود و نه عکس، ولی اوست خالقِ، میان او و کسی که جسم و صورتش داده و ایجاد کرده
قطعاً فرق است، چیزی مانند او نیست و او مانند چیزی نباشد.»(۱)
۲. وجود خدا اصیل و مستقل است، اما مخلوقات وجودشان ، تبعی است، یعنی مخلوق هم به معنی وجود مستقل نمی باشد.
۳. اختلافاتِ موجودات در قُرب و بُعد به حضرت حق تعالی همان اختلاف حجاب های آنهاست.
و هر چه مقدار تعینات کمتر باشد این قرب بیشتر می تواند باشد
پس اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ که وجودات نورانی، معصوم و بدور از وابستگی ها به عالم ماده اند
بیشترین قرب و نزدیکی را می توانند به خدا داشته باشند و این از نعماتِ بزرگِ حضرت حق است که این الگوهای شایسته را برای همه موجودات آفریده است
که گر چه حضرت دوست را نمی توانیم درک کنیم
مشاهده کنیم و در مورد کُنه وجودش تأمل و تفکر نمائیم
ولی این انوار قدسیه خدا نما را قرار داده تا با تمسک و اعتصام به وجود مقدسشان حضرت حق از زوایای متعدد قابل شناخت باشد
این تعابیر بلند را می توان در زیارت جامعه کبیره به صورت موجز و بلیغ یافت که یک دوره کامل امام شناسی و نهایتاً می تواند درس توحید باشد :
(من والاکم فقد والی الله و من عاداکم فقد عاد الله و من احبکم فقد احبّ الله
و من ابعضکم فقد ابعض الله و من اعتصم بکم فقد عتصم بالله
چرا که : انتم الصراط الأقوم ….)(۲)
شرح مختصر حدیث شریف:
«شکی نیست که حقیقت ذات حضرت باری تعالی بر توحید است،
و ادله عقلیه و برهان فلسفی از یک ناحیه و شهود وجدانی و عرفان قلبی، از ناحیه دیگر و آیات و روایات متواتره از ناحیه سوم
همگی بر یک سیر و در یک خط مشی، توحید ذات اقدس حق متعال را در تمام جهات، از بدیهیات می داند.
یعنی خداوند سبحان با جمیع مختصات او اعم از ذات، صفات، اسماء و افعال واحد است
و در هیچ یک از این مراتب شائبه دوئیت و غیریت مشهود نیست و نمی تواند باشد.
در تمامی عوالم، هر صفتی چون علم، قدرت، حیات و غیره و هر اسمی چون عالم، قادر، حیّ و غیر آنها، حقیقت و اصالتشان از آن ذات مقدس است.
به این معنا که در تمام جهان هستی، هر فعلی اصالتاً به خدای سبحان اختصاص دارد و هیچ موجودی نمی تواند مستقلاً دارای فعلی باشد
مگر آنکه آن فعل اصالتاً از آن ذات مقدس ربوبی است و بالعرض و بالتّبع دیگران را در حال حرکت، کنش و واکنش می بینیم.
لذا مراتب سه گانه توحید، (در ذات، در اسماء و صفات و در افعال) از خصایص الاهیون است
و همه بر آن متفق اند و همه مذاهب بر این مطلب، برهان اقامه کرده اند، و در این میان الاهیون امت اسلام توانسته اند از همه بهتر و استوارتر برهان عرضه کنند.
پس موجودات از ملکی و ملکوتی تا نفوس قدسیه و مجردات و همچنین انوار حضرات معصومین ـ علیهم السلام ـ که اشعه ای از نور حضرت حق می باشند.
با پیمودن راه اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ که آیات بزرگ الهی اند، می توان به خدا رسید
و با دانستن این تعابیر حق به پرسش مذکور می رسیم که درباره دعای ماه شریف رجب است،که لا فرق بینک و بینهما الاّ انهم عبادک و خلقک).
جدائی و فرق بین حضرت حق و آن انوار مقدسه نیست جز اینکه او خالق است
و دیگران مخلوق همین بزرگ ترین تفاوت هاست که در مقدمه گذشت که وجود مقدس حضرت دوست، استقلالی است و همه به غیر از او تبعی و عرضی اند.
پس در حقیقت امامان معصوم(ع) مظهر صفات و اسماء الهی هستند
که همه موجودات، بندگان و عاجزان از معرفت حقیقی حق، با شناخت نسبی اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السّلام ـ به بخشی از مراتب توحید نائل آیند
و این معنای عدم فرق و جدائی بین خداوند و انوار معصومین است که البته در خالقیت و مخلوقیّت متفاوتند و این حجج الهی در عین حال مخلوق خداوندند.
پاورقی:
۱. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، مترجم، انتشارات علمیه اسلامیه، ج۱، ص۱۶۱ـ۱۶۲.لا فرق
۲. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ناشر اسوه، زیارت جامعه کبیره.لا فرق
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
