بنده استغفار بسیار کند، صحیفه عملش که بالا می رود می درخشد؟

امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمودند: (کافی، ج۲، ص۵۰۴، باب الاستغفار، ح۲) چون بنده استغفار بسیار کند، صحیفه عملش که بالا می رود می درخشد و نور می دهد مقصود از صحیفه عمل و بالا رفتن آن و درخشندگی و نورانیت آن چیست؟

پاسخ:

در مقدمه لازم است به چند نکته اشاره کنیم:
الف: صحیفه اعمال، اقسام و معنای آن:نامه عمل یا صحیفه عمل یا به قول قرآن «کتاب» اعمال سه نوع است:
۱. صحیفه و کتابی که همه انسان ها از اولین و آخرین که در آن محاسبه می شود.
۲. دوم کتابی است که هر امتی دارد یعنی اعمال یک امت در آن درج است همان گونه که در سوره جاثیه آمده است کلَّ أُمَّهٍ جَاثِیَهً کلُّ أُمَّهٍ تُدْعَی إِلَی کتَابِهَا.(۱)
۳. کتابی که برای هر انسانی جداگانه وجود دارد چنان که در سوره اسرأ، آمده وَکلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ .(۲) :(۳)
اما معنای کتاب و صحیفه و یا ثبت اعمال چیست؟ چند معنی برای آن گفته اند:
۱. روح انسان که آثار همه اعمال آن در آن ثبت است زیرا، هر عملی انجام می دهیم خواه ناخواه اثری در روح و جان می گذارد.
۲. یا این که این نامه عمل، اعضای پیکر، و از آن بالاتر زمین و هوا و فضائی است که در آن اعمال خود را انجام می دهیم چرا که اعمال، گذشته از این که در جسم و همه ذرات پیکر ما نقش می بندند، در هوا و زمین منعکس می شوند و در قیامت دیده می شود.(۴)
۳. ثبت اعمال یعنی تجسم اعمال، که انسان آن را در روز قیامت می بیند.(۵)
و این اعمال توسط مراقبان متعدد از جمله ملائکه ثبت می شود. علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «بدانید ای بندگان که مراقبانی از خودتان بر شما گماشته شده و دیدبان هایی از اعضای پیکرتان و نیز بدانید حساب گران راستگو، اعمال شما را ثبت می کنند و حتی شماره نفس هایتان را نگه می دارند. نه ظلمت شب تاریک از آن ها پنهان می دارد و نه درهای محکم و فرو بسته و چه فردا به امروز نزدیک است»(۶)
ب) اعمال خوب نورانی هستنداعمال خوب انسان، دارای نور هستند و صاحب خود را نورانی می کنند در این زمینه به یک حدیث اکتفا می شود.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «هرگاه بنده مومنی از دنیا رفت و وارد برزخ شد شش صورت زیبا می بیند. یکی از سمت راست، دیگر چپ یکی جلو، دیگری عقب، یکی نزد پاها و زیباترین صورت بالای سر صورتی که از سمت راست می آید نماز، صورتی که از سمت چپ می آید زکات، صورت پیش رو روزه و صورت پشت سر حج و عمره است. صورت زیبایی که نزد پاهای خود می بیند صله رحم و زیبا ترین صورت و خوشبو ترین بوها و وجیه ترین شکل ها را که بالای سر خود رویت می کند ولایت محمد و آل اوست(۷)
ج) فرشتگان در آسمان هاآن چه از روایات استفاده می شود: ملائک در آسمان ها و عالم بالا هستند.(۸)
با توجه به نکات گفته شده، روایت مورد پرسش گر را مورد بررسی قرار می دهیم.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «هر گاه بنده بسیار استغفار (طلب آمرزش کند از خداوند) نامه عملش بالا رود در حالی که می درخشد».(۹)
از آن چه گفتیم می توان گفت که استغفار کلّ پرونده انسان را و اعمال او را نورانی می کند و این صحیفه (آن چه ملک ثبت کرد یا حقیقت عملی) نورانی به سمت آسمان ها که محل ملائکه می باشد بالا برده می شود. و اگر مراد از صحیفه، روح انسان می باشد، یعنی روح انسان ترفیع درجه یافته و نورانیّت خاصی پیدا می کند.

پاورقی:

۱. جاثیه : ۲۸.
۲. اسرأ : ۱۳.
۳. ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۲، ج۱۳، ص۳۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ نهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۲، ص۴۵۵.
۴. تفسیر نمونه، همان، ج۱۲، ص۵۵.
۵. همان، ص۴۵۷.
۶. نهج البلاغه، خطبه، ۱۵۷.
۷. احمد برقی، المحاسن، المجمع العالمی لاهل البیت، چاپ دوم، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸۸.
۸. ر.ک: تفسیر نمونه، همان، ج۱۹، ص۳۳۳ و ج۱۷، ص۱۱۵.
۹. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه مصطفوی، قم، انتشارات، علمیه اسلامیه قم، ج۴، ص۲۶۶، ح۲.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات