حدیث معروف (انما الاعمال بالنیات) از پیامبر نقل شده است؟

آیا حدیث معروف (انما الاعمال بالنیات) از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده است؟ چون من از یکی از اساتید شنیدم که این حدیث از ابوبکر یا عمر نقل شده است در صورتی که شهید مطهری(ره) در کتاب حماسه حسینی این حدیث را مربوط به پیامبر(ص) می دانند.

پاسخ:

این روایت را هم علمای شیعه و هم علمای سنی از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل کرده اند که تنها به ذکر چند نمونه از آنها بسنده می کنیم:

الف) علمای شیعه

۱. شیخ طوسی در تهذیب، ج۱، ص۸۳ (باب صفه الوضوء و…) و نیز تهذیب، ج۴، ص۱۸۶ (باب نیه الصیام…).

۲. شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه، ج۱، ص۴۸ (باب وجوب النیه فی العبادات). ج۶ و ۵ (باب وجوبها فی الصلاه و…). ج۱۰، ص۱۳ (باب وجوب النیه للصوم…).

۳. محدث نوری در مستدرک وسائل الشیعه، ج۱، ص۹۰ (باب وجوب النیه فی العبادات الواجب). ج۴، ص۱۳۱ (باب وجوبها فی الصلاه و…).

۴. علامه محمد باقر مجلسی، ج۱۷، ص۲۱۰ (باب النیه و شرائطها و مراتبها و…). ج۶۷، ص۲۱۱ و ۲۱۲ (همان باب). ج۶۷، ص۲۵۵ (باب الاخلاص و معنی قربه تعالی). ج۶۷، ص۲۴۹ (همان باب). ج۸۱، ص۳۷۱ (باب آداب القیام الی الصلاه و…). ج۸۱، ص۳۸۱ (همان باب)

۵. شیخ طوسی در امالی، ص۶۱۸ (مجلس یوم الجمعه الحادی و العشر).

ب) علمای اهل سنت

۱. بخاری در صحیح بخاری، ج۱، ص۱۷ـ۱۸ (باب کیف کان بدء الوحی)

۲. ابن ماجه در سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۴۱۳ (کتاب الزهد، باب النیه)

۳. قطنی در سنن الدار قطنی، ج۱، ص۵۱.

۴. متقی هندی در کنز العمال، ج۳، ص۴۲۲ـ۴۲۴.

ترجمه این حدیث پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: «انّما الأعمال بالنیات و انّما لکل امرئ ما نوی. ارزش و اعتبار عمل و رفتار هر فردی، مطابق نیت و قصد و هدف او است و نتایج اعمال هر انسان، صرفاً به نیت او وابسته است».(۱)
اهمیت این حدیثاین حدیث شریف از اصول و قواعد بنیادی اسلام و یکی از پایه ها و بلکه نخستین استوانه های تعالیم مقدس اسلام است.

پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در حدیثی دیگر می فرماید: «نیت مؤمن از عمل او بهتر است».(۲) و در فرمایشی دیگر آمده است که: «نیت مؤمن از عمل او رساتر و کارسازتر است».(۳)

همچنین پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در حدیثی دیگر می فرمایند: «مردم در قیامت بر حسب نیت ها و اراده های خویش محشور می گردند».(۴)

و نیز پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با روایتی از جبرئیل ـ علیه السلام ـ و او از خدای عزّ و جل، چنین آورده که خداوند متعال فرموده است: «اخلاص و پالایش قصد و نیت، یکی از اسرار من می باشد که در دل بندگان محبوب خویش به ودیعت نهاده ام».(۵)
نتیجه گیریبنابراین، علمای شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که حدیث شریف «انّما الأعمال بالنیات» را پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرموده است.

 

پاورقی:

۱. حجتی، سید محمد باقر، آداب تعلیم و تعلم در اسلام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفدهم، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۳ـ۱۲۴.
۲. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۲، ص۸۴، کتاب الایمان و الکفر، باب النیه.
۳. طوسی، محمد، امالی، قم، انتشارات دارالثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۴۵۴.
۴. قزوینی، محمد، سنن ابن ماجه، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۱۴۱۴.
۵. شهید ثانی، منیه المرید، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۳۳.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات

سیره نبوی و شخصیت پیامبر