توبه پنهانی و آشکار حدیث است؟

بنده حدیثی را شنیدم که می خواستم اصل حدیث به اضافه سند روایت را برای من بفرستید حال روایت: می فرمایند که اگر کسی در خلوت گناه نمود توبه آن این است که در خفا عمل نیکی انجام دهد و اگر کسی در عام گناهی نمود توبه آن این است که عمل نیکی در بین مردم انجام دهد.

پاسخ:

با توجه به جستجوی گسترده ای که به عمل آمده، عین این حدیث با این خصوصیت یافت نشد، ولی مشابه و مضمون آن وجود دارد، شاید مقصود پرسش گر همین حدیث باشد که پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در ضمن سفارش خود به معاذ بن جبل فرمود: «اذا عملت سیئه فأحدث لله فیه توبه السر بالسّرّ و العلانیه بالعلانیه» یعنی زمانی که کار بد انجام دادی برای خدا در آن توبه و بازگشت ایجاد کن، برای گناه پنهانی توبه پنهانی و برای گناه آشکار توبه آشکار نما.
این حدیث را ده ها نفر با اندکی اختلاف در الفاظ، در کتاب های متعدد نقل کرده اند که اسامی و کتب بعضی از آنها به عنوان نمونه در ذیل آورده می شود، و با توجه به افراد و کتاب های متعدد که آن را نقل کردند، و هم چنین معاذ بن جبل که فردی ثقه در میان راویان است، می توان به حدیث اطمینان و اعتماد کرد.(۱)

پاورقی:

۱. اسامی و کتب تعدادی از کسانی که این حدیث را نقل کردند از این قرار است: ارشاد القلوب، ج۱، ص۷۳، شیخ حسن دیلمی، نشر: شریف رضی قم، چاپ اول، سال ۱۴۱۲ق، تحف العقول، ص۲۶، ابن شعبه حرانی، نشر جامعه مدرسین قم، چاپ دوم، سال ۱۴۰۴ق، بحارالأنوار، ج۷۷، ص۱۲۷، مجلسی، نشر، داراحیاء تراث عربی، بیروت، احیاء العلوم، ج۲، ص۳۵۹، أبو حامد محمد بن محمد الغزالی، نشر، دارالمعرفه، بیروت، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۸، ص۱۹۴ و ۱۹۵، أبوالقاسم علی بن الحسن معروف به ابن عساکر، نشر، دارالفکر، بیروت، الترغیب و الترهیب، ج۴، ص۵۴، أبو محمد عبد العظیم بن عبد القوی المنذری، نشر دارالکتب العلمیه بیروت، چاپ اول، سال ۱۴۱۷ق، السلوک فی طبقات العلماء و الملوک، ج۱، ص۸۲، بهاء الدین محمد بن یوسف الجندی الکندی، نشر، مکتبه اشاد صنعاء چاپ دوم، سال ۱۹۹۵م، اللآلی، المصنوعه، ج۲، ص۳۱۴، جلال الدین عبد الرحمن، بن أبی بکر السیوطی، نشر، دارالکتب العلمیه بیروت، چاپ اول، سال ۱۴۱۷ق، تنزیه الشریعه، ج۲، ص۳۴۱، علی بن محمد بن علی بن عراق الکنانی، ابو الحسن، نشر دارالکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، سال ۱۳۹۹ش، الزاواجر، ج۲، ص۹۵۷، ابن حجر هیثمی، نشر، المکتبه العصریه صیدا بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۰ق، کنز العمال، ج۱، ص۲۶۴، ح۳۰۲۹۱، علاء الدین علی متقی بن حسام الدین هندی، نشر، دار الکتب العلمیه بیروت، چاپ اول، سال ۱۴۱۹ق، معجم، کبیر، ج۲۰، ص۱۵۹، سلیمان بن أحمد بن أیوب أبوالقاسم، الطبرانی، نشر، مکتبه الزهرا، موصل، چاپ دوم، سال ۱۴۰۴ق، حلیه الأولیاء ج۱، ص۲۴۱، ابو نعیم، احمد بن عبدالله اصفهانی، نشر، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ چهارم، سال ۱۴۰۵ق، الزهد الکبیر، ج۱، ص۳۴۸، ابوبکر، احمد بن حسین بن علی بن عبدالله البیهقی، نشر، موسسه الکتب الثقافیه، بیروت، چاپ سوم، سال ۱۹۹۶م، تاریخ بغداد، ج۸، ص۴۳۵، احمد بن علی ابوبکر معروف به خطیب بغدادی، نشر، دارالکتب العلمیه، بیروت.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات