چرا حضرت امیر به گونه‌ای صحبت کرده که از ایشان بعید است؟
نهج البلاغه، حضرت امیر ـ علیه السّلام ـ به گونه‌ای صحبت کرده که از ایشان بعید است، «خدا رویت را زشت گرداند» «قبّحک الله» (خطبه ۱۸۴) شاید آن شخص نادان بوده و با شخص نادان این گونه صحبت نمی‌شود؟
پاسخ:
یکی از چیزهایی که در بین تمام عقلای عالم محبوب است و در دین مقدس اسلام نیز به آن سفارش زیادی شده است، داشتن اخلاق خوب است. تا جایی که خدا به پیامبرش می‌فرماید: فَبِمَا رَحْمَهٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ(۱) به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان (مردم) نرم (و مهربان) شدی، و اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند. وَإِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ(۲) تو (ای پیامبر) اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری.
در مورد سؤال باید توجه کرد که این گونه نیست که حضرت علی ـ علیه السّلام ـ با همه مردم این چنین سخن بگویند. زیرا آن حضرت پرورش یافته پیامبر اسلام بود، و حرکات و رفتار و اخلاق ایشان را داشت و تاجایی که امکان داشت با نرمی و مهربانی با مردم صحبت می‌کردند. آن حضرت سخن مذکور را در جواب شخصی به نام «برج بن مسهر» شاعر مشهور خوارج ایراد فرمودند، و آن هنگامی بود که آنها مرتب شعار می‌دادند به گونه‌ای که امام بشنود و می‌گفتند : «لا حکم إلّا لله» (حکمی جز حکم خدا نیست).
امام ـ علیه السّلام ـ در هر حال ـ عادی یا عصبانی بودن ـ از حرف‌های لغو و هجو پرهیز می‌کند و این همان علامتی است که خدا در اوصاف مؤمنان در قرآن فرموده: «از لغو می‌پرهیزند»(۳) . امّا در برابر افراد بدطینت و شرور سخنانی که در خور شأن آنها بود بیان می‌شود. حتی فراتر از امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ خود پروردگار عالم نیز این چنین نفرین‌هایی دارد، و در قرآن می‌فرماید: تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ(۴) بریده باد هر دو دست ابولهب (و مرگ بر او باد). و نیز در مورد حضرت نوح ـ علیه السّلام ـ خبر می دهد که آن حضرت قوم خویش را نفرین کرد : وَقَالَ نُوحٌ رَبِّ لا تَذَرْ عَلَی الأرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّارًا (۲۷) إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبَادَکَ(۵) نوح گفت: پروردگارا! هیچ یک از کافران را بر روی زمین باقی مگذار، چراکه اگر آنها را باقی بگذاری بندگانت را گمراه می‌کنند.
به همین دلیل است که خداوند در قرآن می فرماید : لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلا مَنْ ظُلِمَ(۶) خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود بدیها(ی دیگران) را اظهار کند، مگر آن کس که مورد ستم واقع شده باشد. مسلماً یکی از مصادیق بارز ظالمین در حق علی ـ علیه السّلام ـ همان گروهک ستمگر خوارج بودند.
پاورقی:
۱. آل عمران:۱۶۰.
۲. قلم:۵.
۳. مؤمنون:۴.
۴. مسد:۲.
۵. نوح:۲۷ـ۲۸.
۶. نساء:۱۴۹.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
