شأن صدور حدیث «فاطمه پاره تن من است» چیست؟

همانطور که مستحضرید معمولا برای احادیث نیز مانند آیات قرآن مجید شأن صدور وجود دارد شأن صدور احادیث زیر چیست؟ ۱. فاطمه پاره تن من است و هر کس او را خشمگین کند، مرا خشمگین کرده است. ۲. یا فاطمه ان الله یغضب لغضبک و یرضی لرضاک.

پاسخ:

در جواب سؤال ذکر شده دو مطلب بیان می شود:
اولاً: هیچ لزومی ندارد که احادیثی که از پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ به دست ما رسیده و در کتب روایی ما نقل شده شأن صدور داشته باشد حتی در آیات قرآن کریم هم که شأن نزول نقل شده است بر همه آیات قرآن صادق نیست. بسیاری از شأن نزول های نقل شده قابل خدشه و ایراد است یا از جهت ضعف سند یا ایراد مفهومی در مضمون آنها که نمی توان به آنها اعتماد کرد و آیات بسیاری هم داریم که شأن نزول ندارد. مانند بعضی از آیات معاد و داستان های پیامبران.
ثانیاً: احادیث فراوانی در شناسایی شخصیّت حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ، و منزلت و شئونات آن حضرت در پیشگاه خدا و رسولش ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وجود دارد، تا جایی که بزرگانی از شیعه و سنّی، به منظور جمع آوری آنها، کتاب های جداگانه ای را سامان داده اند.
ولی در همه منابع مهم روایی شیعه مثل بحارالانوار و امالی مفید و صدوق و شیخ طوسی(۱) و در بسیاری از صحاح و مسانید معتبر اهل سنت از جمله کتب: صحیح بخاری، صحیح مسلم، صحیح ابو داود، مسند احمد ابن حنبل، صحیح ترمذی، کنز العمال، حلیه الاولیاء، مستدرک الصحیحین، و چند کتاب معتبر دیگر از اهل سنت،(۲) روایاتی با تعابیر مختلف، اما مفهوم نزدیک به هم از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده است که: «فاطمه پاره تن من است پس هر کس او را غضب ناک کند مرا غضب ناک کرده است» و نیز با تعبیر دیگری آمده است: «فاطمه پاره تن من است خوشحال می کند مرا آنچه او را خوشحال می کند». و نیز «همانا فاطمه پاره تن من است و هر چه باعث اذیت و آزار او شود. باعث آزار من است». و نیز خطاب به حضرت فاطمه فرموده است: «به درستی که خداوند به خاطر غضب تو، غضب می کند و به خاطر رضایت و خوشنودی تو خوشنود می شود».
همان گونه که ملاحظه می شود، این احادیث به طور کامل، مطلق هستند و هیچ گونه قیدی و هیچ جریان و قضیه ای در آنها به چشم نمی خورد. وقتی پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می فرماید: «خداوند، به غضب فاطمه، غضب می کند» نمی فرماید: اگر چنین و چنان بود، یا به فلان شرط، یا اگر غضبش به فلان علّت بود. بلکه بدون هیچ قیدی می فرماید: (خداوند، به غضب فاطمه، غضب می کند.) این غضب به چه سببی باشد؟ نسبت به چه کسی باشد؟ در چه زمانی باشد؟ هیچ اشاره ای ندارد و به طور کامل، مطلق است. و آن گاه که حضرتش می فرماید: «آنچه او را اذیت می کند، مرا اذیت می کند» دیگر نمی فرماید: اگر چنین بود، یا اگر اذیّت کننده فلانی بود، یا اگر در فلان وقت بود، بلکه حدیث به طور کامل، مطلق است و هیچ قید و شرطی ندارد.
با توجه به مطلق بودن روایات میتوان گفت که این احادیث بارها از زبان پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ گفته شده و به حد شهرت رسیده است به طوری که امیرالمومنین ـ علیه السلام ـ و حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ به این روایات از زبان پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ استناد کرده اند و اصحاب پیامبر همه بر آن اتفاق نظر دارند و هیچ جریان خاصی در کتب شیعه و سنی تا حد توان که بررسی کردیم نقل نشده است.
در کتاب الامامه و السیاسه ابن قتیبه ضمن نقل حدیث مفصلی از ملاقات ابوبکر و عمر با فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در خانه امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ پس از نقل حدیث از حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ و اعتراف عمر و ابو بکر مبنی بر اینکه آن حدیث را از پیامبر خدا شنیده اند. نقل می کند که: «حضرت فاطمه خطاب به آن دو نفر (ابوبکر و عمر) فرمودند: پس من، خداوند و فرشتگان خدا را به شهادت می طلبم که شما دو نفر مرا خشمناک نمودید و مرا خوشنود نکردید و اگر پیامبر خدا را ملاقات کنم شکایت شما را نزد آن حضرت می برم. پس ابوبکر گفت: پناه می برم به خدا از غضب او و غضب تو ای فاطمه… و فاطمه می فرمود: به خدا پس از هر نمازی که می خوانم بر تو نفرین می فرستم».(۳)
در حدیث دیگری امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرمایند: رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و سلم خطاب به فاطمه ـ سلام الله علیها ـ می فرمود: «ای فاطمه! همانا خداوند عزوجل به سبب غضب تو غضبناک می شود و به خشنودی تو خشنود می گردد».
حسین بن زید گوید: هنگامی که محدثین این حدیث را از قول امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل می کردند، ابن جریح به حضور امام آمده و گفت: ای اباعبدالله! امروز حدیثی را شنیدم که محدثین و مردم آن را در همه جا نقل کرده اند؟ امام سؤال فرمود: کدام حدیث؟ ابن جریح گفت: اینکه شما فرموده ای که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به فاطمه ـ سلام الله علیها ـ گفت: همانا خداوند به غضب تو غضبناک و به خشنودیت خشنود می گردد؟
امام صادق فرمود: آری، آیا در آنچه که شما آن را روایت کرده اید نیامده است که خداوند به سبب غضب مؤمن غضبناک و به خشنودی او خشنود می گردد؟ گفت: بله.
امام فرمود: پس چرا اکراه و انکار دارید از آنکه خداوند به سبب غضب فاطمه ـ سلام الله علیها ـ که دختر پیامبر خداست غضبناک شود و به خشنودی او خشنود گردد، آیا او مؤمن نیست؟
گفت: راست می گویید و خداوند بهتر می داند که رسالت را در چه خاندانی قرار دهد».(۴)
و در حدیث دیگری علی بن عمر از امام صادق و او از پدرانش، از علی ـ علیه السلام ـ روایت کرده است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ خطاب به حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ فرمود: ای فاطمه! همانا خداوند به غضب تو غضبناک و به خشنودی تو خشنود می گردد.
علی بن عمر گوید: روزی صندل نزد امام صادق ـ علیه السلام ـ آمده و گفت: ای اباعبدالله! این جوانان نزد ما آمده و به نقل از تو احادیث منکری را نقل می کنند. امام به او فرمود: چه حدیثی را می گویی ای صندل؟!
گفت: برای ما می گویند که تو گفته ای: همانا خداوند به سبب غضب فاطمه غضبناک می شود و به خشنودی او خشنود می گردد؟
امام فرمود: ای صندل! آیا شما روایت نکرده اید که: خداوند به سبب غضب بنده ی مؤمنش غضبناک می شود و به خشنودی او خشنود می گردد؟ صندل گفت: آری چنین است.
امام فرمود: پس چرا انکار دارید از اینکه بپذیرید فاطمه ـ سلام الله علیها ـ مؤمن باشد و خداوند به غضب او غضب کند و به رضای او راضی گردد؟ صندل گفت: شما درست می گویید، به درستی که خداوند خوب می داند که رسالت خود را در چه خاندانی قرار دهد.
علامه مجلسی گوید: شیخ طوسی نیز این روایت را در امالی خود آورده و آن را از (ابن) غضائری، و او از شیخ صدوق به طریق یحیی بن زید روایت نموده است.(۵)
پروردگار عالم در سوره احزاب آیه ۵۷ می فرمایند: «إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ. به یقین کسانی که خدا و پیامبر او را اذیت می کنند، در دنیا و آخرت ملعون بوده و از رحمت الهی دور می باشند».
در تفسیر آیه مذکور در کتاب بحارالانوار به نقل از تفسیر قمی حدیثی بیان شده است که ایشان می فرماید این آیه در مورد کسانی که حق امیرالمومنین ـ علیه السلام ـ و حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ غصب کرده اند و ایشان را آزار و اذیت کرده اند نازل شده است.(۶)
اگر همان احادیث مذکور را که از کتب معتبره ی شیعه و عامه نقل نمودیم که «اذیت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ را اذیت خدا و پیامبرش می دانند»، با این آیه شریفه کنار هم بگذاریم به این نتیجه می رسیم که هر کس فاطمه ـ سلام الله علیها ـ را اذیت کرده و در حق او ستمگری نموده و به خانه او تجاوز کرده و…، در دنیا و آخرت ملعون بوده و از رحمت الهی محروم و به عذاب دردناک در قعر آتش جهنم گرفتار خواهد آمد.
پس، با این بیان، ملاحظه می شود که خداوند دشمنان و ستمگران فاطمه ـ سلام الله علیها ـ را در قرآن مجید ملعون خوانده است.

پاورقی:

۱. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۹ باب مناقب و فضائل حضرت زهرا(س). امالی المفید، ص۹۴. امالی الصدوق، ص۳۸۳. الاحتجاج، ج۲، ص۳۵۴. امالی طوسی، ص۴۳۷.
۲. صحیح بخاری، ج۵، ص۹۶، ش۲۷۸، صحیح مسلم، ج ۱۶، ص۳ به شرح نووی، کنزالعمال، ج۱۲، ص۱۰۸ ش ۳۴۲۲۲، مسند احمد حنبل، ج ۴، ص۳۲۹، حلیه الأولیاء، ج۲، ص۳۹، المستدرک الصحیحین، ج۳، ص۱۵۱، ابن ابی الحدید، ج ۱۶، ص ۲۷۳، جامع الصغیر سیوطی، ج ۲، ص ۲۰۸ ش ۵۸۳۳۳.
۳. الامامه و السیاسه، ص۱۴.
۴. بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۰.
۵. بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۲.
۶. عوالم، ج ۱۱، ص ۱۱۰. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۲۵، ح ۲۳.
منبع: نرم افزار پاسخ – مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات